[آيات]
پسوره انبياء 37 خُلِقَ الْإِنْسانُ مِنْ عَجَلٍ سَأُرِيكُمْ آياتِي فَلا تَسْتَعْجِلُونِ.
عجله و شتاب در خلقت انسان هست آيات خود را ارائه خواهيم داد عجله نميكنيد.
[اخبار]
مؤلف. قسمتى از اخبار اين باب در فصل جوامع مكارم نقل شد.
پ1- عيون و امالى. ابن صوفى ... از حضرت عبد العظيم از حضرت باقر عليه السّلام از پدران خود از امير مؤمنان فرمود فكر و انديشه پيش از عمل تو را از ندامت و پشيمانى ايمن ميسازد.پ 2- معانى و خصال. در توصيه ابى ذر است كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود. هيچ عقل و خردى مانند تدبير و مآل بينى و هيچ تقوائى ماخذ خوددارى از حرام و هيچ نژاد و نسبى مانند خوش خلقى نيست.پ 3- خصال. ابن ادريس ... از ابان بن تغلب كه گفت شنيدم از امام ششم عليه السّلام كه ميفرمود. سالم ماندن از لغزش در صورت تحقيق و تامل است و شتاب و عجله موجب پشيمانى است و كسى كه كارى را در غير موقعش شروع كند به نتيجه آن در غير وقتش خواهد رسيد.پ 4- قرب الاسناد. هارون از ابن صدقه از حضرت باقر از پدرانش عليهم السّلام كه شخصى خدمت رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله رسيد و عرض كرد يا رسول اللَّه مرا وصيتى كن حضرت فرمود آيا مىپذيرى؟ تا سه بار حضرت تكرار كرد و آن شخص عرض كرد آرى يا رسول اللَّه حضرت فرمود من اين سفارش را بتو ميكنم كه هر وقت تصميم كارى را گرفتى پايانش را خوب تامل كن اگر عيبى و نقصى ندارد انجام ده و اگر در آن گمراهى و ضلالت هست از او خوددارى كن.
مؤلف مانند اين حديث در وصاياى حضرت نقل شده.پ 5- امالى طوسى از وصاياى امير مؤمنان عليه السّلام هنگام وفات كه فرمود. فرزندم. من تو را نهى ميكنم از شتاب در گفتار و كردار.پ 6- خصال و عيون. ما جيلويه ... از سليمان جعفرى از حضرت رضا از پدرانش عليهم السّلام كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود. از كلاغ سه خصلت را ياد بگيريد.
1- آميزش و عمل جنسى را در خفا انجام دادن.
2- و دنبال روزى در صبحگاه رفتن.
3- و احتياط كردن موقع احتمال پيش آمد.پ 7- امالى طوسى در وصاياى امير مؤمنان عليه السّلام بفرزندش كه فرمود. پسرم. شخص عاقل بايد در كار خود نظر و دقت نمايد. زبانش را حفظ كرده و اهل زمان خود را بشناسد.پ 8- خصال. از امير مؤمنان عليه السّلام فرمود. احتياط و تدبير هوشيارى و زيركى است.پ 9- معانى. از امير مؤمنان عليه السّلام سؤال شد. احتياط و تدبير چيست؟ فرمود منتظر فرصت مناسب بودن و در موقع كار را تا حد امكان انجام دادن.پ 10- خصال. از پدرش ... از يحيى بن حلبى كه گويد شنيدم امام ششم ميفرمود هفت كسى كار خود را تباه كنند.
1- مردم حكيم و دانشمند كه علم خود را نشر نكند و مردم او را نشناسد و از او استفاده نكنند و نام او برده نشود.
2- شخص فرزانهاى كه سرمايه خود را به نااهلان بدهد كه دروغگو هستند و آنچه را كه بآنها بدهند باز پس نداده و انكار مينمايد.
3- كسى كه شخص مكار و خيانتكار را امين خود كند.
4- شخص بزرگى كه مهر نورزد.
5- مادرى كه راز فرزند خود را نگه ندارد و اسرار او را فاش كند.
6- كسى كه در سرزنش برادران خود شتاب نمايد.
7- كسى كه با هم نوع خود ستيزه كند.پ 11- محاسن محمد برقى ... از زراره از حضرت باقر عليه السّلام كه رسول خدا صلى اله عليه و آله فرمود. همان جا عجله و شتاب مردم را بهلاكت ميرساند. اگر مردم تامل و تانى داشتند هيچ كس دچار هلاكت و ناراحتى نميشد.پ 12- و در محاسن است كه حضرت فرمود تامل و تانى از خدا و عجله و شتاب از شيطان است.پ 13- دره باهره. حضرت رضا عليه السّلام فرمود. كسى كه كارى را از راهش دنبال كند لغزش هم پيدا كند راه چاره را گم نخواهد كرد.پ و حضرت جواد عليه السّلام فرمود. هميشه تامل و تانى داشته باش خواه بهدف خود برسى و يا رنج و زحمت بهبينى.پ و نيز فرمود كسى كه راه ورود بكارى را نداند جز خستگى و ناراحتى چيزى عايدش نميشود.پ و نيز فرمود كسى كه پيش از امتحان و شناخت بچيزى و يا
بكسى اطمينان نمايد خود را در معرض هلاكت قرار داده و در پايان با رنج و ناراحتى مواجه خواهد شد.پ و نيز فرمود كسى كه صبر و حوصله را كنار گذارد در كنارش ناراحتى است.پ 14- نهج البلاغه. پيروزى و رسيدن بهدف از راه تدبير و تامل است و تدبير و تامل هم با بكار بردن فكر است و فكر خوب هم با نگه داشتن اسرار استپ و نيز فرمود. لجاجت و تعصب بيمورد فكر انسان را سست و نارسا مينمايدپ و فرمود نتيجه كوتاهى و كم فكرى پشيمانى و نتيجه تدبير سلامتى و ايمنى استپ و فرمود. اختلاف و درگيرى فكر و انديشه را نابود ميكند.پ و فرمود. چاره كار قبل از داشتن امكانات نشانه نادانى و تاخير عمل نيز بعد از دستيابى بفرصت همين طور نشانه نادانى است.پ و فرمود اعتماد بشخصى پيش از امتحان و آزمايش او دليل كوتاه فكرى است.پ و فرمود خوابيدن و غفلت تصميمات بر اعمال روزانه را شديدا خنثى مينمايدپ و فرمود. بترس از اينكه مركب خمپوش لجاجت و تعصب بيجا تو را سرنگون كندپ و نيز فرمود فرصت مناسب را قبل از اينكه فوتش موجب اندوه شود از دست نده.پ 15- كنز كراجكى. امير مؤمنان عليه السّلام فرمود. تفكر و انديشه كن تا جانب تدبير و احتياط را مراعات كرده باشى وقتى كه مطلب كاملا روشن شد تصميم بگير و فرمود لجاجت و پافشارى فكر صحيح را از انسان ميگيرد. و اعتماد و اطمينان پيش از تدبير و مآل انديشى ضد فكر و مخالف با احتياط است و تدبير و پايان انديشى پيش از شروع بعمل موجب ايمنى از ندامت و پشيمانى است و كسى كه در زندگى معتدل باشد تامين هزينه براى او آسان است و هزينه زندگيش سبك خواهد بود. و كسى كه تاب تحمل كارى را ندارد و با مشقت و زحمت آن را بخود تحميل مينمايد دچار هلاكت و سقوط خواهد شد. و اگر تجارت و آزمايشات نبود راه حل مشكلات روشن نميشد و در ميان تجارب آگاهىهاى تازهاى بدست مىآيد. و نتيجه سستى و بىكفايتى هلاكت و از بين رفتن است. رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود. هنگامى كه بر كارى تصميم گرفتى پايانش را دقت كن. اگر خوب و مفيد است زود انجام بده و اگر زيانبار است خوددارى كن. و امير مؤمنان عليه السّلام فرمود. كسى كه توبيخ و ملامتى كه از اثر پيروزى و دگرگونى روزگار متوجه او ميگردد نفهمد و بآن اهميت ندهد خود را از خشم روزگار نميتواند محفوظ بدارد و خود را از لغزشگاهها نگاه نميدارد و گناه و جرم را هر چه هم بزرگ باشد بزرگ نمىبيند.
