پ1- فرستاده خدا (بر او و خويشاوندانش خدا رحمت و درود فرستد) فرموده: كسى كه براهى رود كه در آن علم و دانش بخواهد خدا او را براهى كه بسوى بهشت است ميبرد، و محقّقا فرشتگان بالهاى خود را براى درخواستكننده علم و دانش فرو نهند در حالى كه بآن خرسند باشند، و براستى و
درستى هر كه در آسمان و هر كه در زمين است تا برسد بماهى در دريا براى خواهان علم و دانش آمرزش ميخواهند، و برترى عالم و دانشمند بر عابد و بندهگىكننده خدا مانند برترى ماه شب چهارده است بر ستارگان ديگر، و البتّه علماء و دانشمندان (حقيقى و راستى) ارث و مرده ريگ برندگان پيغمبراناند، زيرا پيغمبران دينار (طلا) و درهم (نقره براى كسى) ارث و مرده ريگ نگذاشتهاند ولى علم و دانش را (براى خواهانش) بارث گذاشتند، پس هر كه از آن علم برگيرد (و بدست آورد) بهره فراوانى گرفته (و بدست آورده) است.پ مرحوم مجلسىّ ميفرمايد:
سلك اللَّه به
يعنى خدا او را در راهى ميبرد كه رساننده ببهشت است در آخرت، يا خدا او را در دنيا بسبب توفيق و جور شدن اسباب كارى از كارهاى نيك
در راهى ميبرد كه آن راه او را بسوى بهشت ميرساند. فرمايش حضرت (عليه السّلام):
لتضع أجنحتها
(فرشتگان بالهاى خود را فرو نهند) يعنى آن بالها براى خواهان علم فرش زير پاى او است هر گاه راه ميرود، و گفته شده: آن بمعنى تواضع و فروتنى است براى بزرگ داشتن حقّ و شايستگى او، يا از روى تعطّف و مهربانى است براى طالب علم، زيرا پرنده بال خود را براى جوجههايش ميگستراند، و خداى تعالى فرموده (سوره 15 آيه 88): وَ اخْفِضْ جَناحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ يعنى بازوى خويش را براى مؤمنين و گرويدگان فرود آور و با ايشان با نرمى و خوشروئى رفتار كن، و خداوند سبحان فرموده (سوره 17 آيه 24): وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ يعنى و از روى رحمت و مهربانى بال تواضع و فروتنى را براى ايشان (پدر و مادر) فرود آور.پ فرمايش حضرت (عليه السّلام):
لم يورّثوا دينارا و لا درهما
(پيغمبران دينار و درهم ارث نگذاشتند) يعنى ميراث (مال و
دارائى كه از مرده باقى و بجا ميماند) بزرگ ايشان علم و دانش است، و ممكن است و مىشود آن را بمعنى حقيقى گرفت باينكه دينار و درهم از ايشان باقى نمانده است.پ 2- از حضرت على (عليه السّلام) رسيده كه فرموده: چهار سخن گفتم خداى تعالى تصديق و راستى و درستگوئيم را بآن در كتاب خود (قرآن عظيم) فرو فرستاد، گفتم: مرد در زير زبانش پنهان است، پس هر گاه سخن گويد آشكار گردد، خداى تعالى فرو فرستاد: وَ لَتَعْرِفَنَّهُمْ فِي لَحْنِ الْقَوْلِ (سوره 47 آيه 30) يعنى و هر آينه ايشان را در طرز و روش سخن گفتن خواهى شناخت، گفتم: كسى كه چيزى را نميداند دشمن آن است، خدا فرو فرستاد:
بَلْ كَذَّبُوا بِما لَمْ يُحِيطُوا بِعِلْمِهِ (سوره 10 آيه 39) يعنى بلكه تكذيب كرد و دروغ دانستند چيزى (قرآن مجيد) را كه بعلم و دانش آن دست نيافتند، و گفتم: قدر و منزلت يا قيمت و ارزش هر مرد (نزد مردم باندازه) چيزى (هنرى) است كه
(آن را) نيكو ميداند،پ پس خدا در داستان طالوت فرو فرستاد:
إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَيْكُمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ (سوره 2 آيه 247) يعنى (اشموئيل گفت: طالوت از اين رو بشاهى شايستهتر از شما خواهد بود كه) خدا او را بر شما برگزيد و بفراخى در علم و دانش و جسم و تن (قدرت و توانائى) فزونى بخشيد، و گفتم: كشتن (بحقّ و درستى) كشتن (بناحقّ و نادرستى) را كم ميگرداند، پس خدا فرو فرستاد: وَ لَكُمْ فِي الْقِصاصِ حَياةٌ يا أُولِي الْأَلْبابِ (سوره 2 آيه 179) يعنى و براى شما (در حكم) قصاص و برابرى (در باره كشتگان) حيوة و زندگى است اى خردمندان (كه بعواقب امور و پايان كارها بينائيد).پ 3- حضرت امير المؤمنين و پيشواى گرويدگان (بخدا و رسول) علىّ پسر ابو طالب (رحمت و درود خدا بر او باد) فرموده: علم و دانش را بياموزيد كه آموختن آن حسنه و نيكى است، و درس گفتن و ياد دادن آن (ثواب و پاداش) تسبيح و منزّه و پاك دانستن خداى تعالى (از صفات مخلوق و آفريده شده) است، و بحث و گفتگوى از آن جهاد و كارزار در راه خداى
تعالى است، و ياد دادنش براى كسى كه آن را ياد ندارد صدقه و بخشش است، و آن انيس و همدم است در وحشت و ترسناكى و صاحب و يار است در تنهائى، و سلاح و ابزار جنگ است بر دشمنان، و آراستگى و خوبى دوستان است، خدا بوسيله آن بلند ميگرداند گروهائى را كه قرار ميدهد ايشان را در خير و نيكى پيشوايانى كه از آنان پيروى ميكنند، كارهاشان نگريسته مىشود (مردم كارهاشان را مينگرند) و آثار و نشانههاشان اقتباس و بهره برده مىشود،پ فرشتگان در دوستى ايشان راغب و خواهاناند، هنگام نماز خواندن آنان (براى ميمنت و نيكى) بالهاشان را با ايشان ميمالند، زيرا علم و دانش زندگى دلها است، و روشنى ديدهها از كورى (جهل و نادانى) است، و توانائى تنها از ضعف و ناتوانى است، خدا حامل و دارنده آن را در سراهاى نيكوكاران فرود مىآورد، و مجالس و جايگاههاى
اخيار و برگزيدگان را باو عطاء نموده و ميبخشد، بوسيله علم خدا اطاعت و فرمانبرى و عبادت و بندگى مىشود، و بسبب آن خدا شناخته و يگانه بودنش ثابت و پابرجا ميگردد، و بوسيله آن خويشاوندان با هم وصل شده و پيوند ميشوند، و بآن حلال و روا و حرام و ناروا شناخته مىشود، و علم پيشواى عقل است و عقل پيرو آن، خدا آن را بنيكبختان الهام نموده و در دلشان اندازد، و بدبختان را از آن محروم كرده و بىبهره مينمايد.پ مرحوم مجلسىّ ميفرمايد: نور الأبصار (علم روشنى چشمها است) يعنى چشمهاى دلها و قوّه و توانائى تنها، زيرا بوسيله علم و دانش و يقين و باور اندامها براى عمل و كار توانا مىشود.پ 4- رسول خدا (صلّى اللَّه عليه و آله) فرموده: چهار چيز است كه هر زيرك و خردمندى از امت و پيروان مرا لازم است و
از آنها جدا نميشود، گفتند: اى رسول خدا آن چهار چيز چيست؟ فرمود: شنيدن علم، و حفظ و از بركردن (يا نگهدارى) آن و فاش كردنش نزد اهل و كسى كه شايسته آن است، و عمل و رفتار نمودن بآن.پ 5- از حضرت ابى عبد اللَّه (امام صادق، عليه السّلام) رسيده كه فرموده: دو حريص و آزمندند كه سير نميشوند: حريص و آزمند علم و دانش، و حريص و آزمند مال و دارائى.پ 6- از حضرت ابى عبد اللَّه (امام صادق، عليه السّلام) رسيده كه فرموده: در آنچه لقمان پسرش را پند داده ميباشد كه او به پسرش گفت: اى پسرم در روزها و شبها و ساعتها و پارههائى از شب و روز خود نصيب و بهرهاى در بدست آوردن علم و دانش براى خويشتن قرار ده، زيرا تو هرگز تضييع و تباه ساختن (چيزى را) مانند ترك و رها نمودن علم و دانش
نمىيابى.پ 7- رسول خدا (صلّى اللَّه عليه و آله) فرموده: كسى كه براى طلب و درخواست علم و دانش از خانهاش بيرون رود هفتاد هزار فرشته او را تشييع نموده و بهمراهش رفته و براى او استغفار كرده و (از خداى تعالى) آمرزش ميخواهند.پ 8- از حضرت ابى عبد اللَّه (امام صادق، عليه السّلام) رسيده كه فرموده: دوست ندارم جوانى از شما (مسلمانان) را ببينم مگر آنكه بامداد (هر روزى) رونده باشد در دو حالت و چگونگى: يا عالم و دانشمند بوده يا متعلّم و دانش آموز، پس اگر بجا نياورد (نه عالم بود و نه متعلّم) تقصير و كوتاهى كرده، و اگر كوتاهى نمود (وقتش را) تضييع و تباه ساخته، و اگر تضييع نمود گناه كرده، و اگر گناه كرد در آتش (دوزخ) ساكن شده و آرميده، سوگند بكسى كه محمّد را بحقّ و راستى و درستى برانگيخته.
پ9- رسول و فرستاده خدا (بر او و خويشاوندانش خدا رحمت و درود فرستد) فرموده: عالم و دانشمند ميان نادانان مانند زندهاى است ميان مردهها، و محقّقا هر چيز حتّى ماهيهاى دريا و گزندگان آن و درّندگان صحراء و دشت و شتر و گاو و گوسفند آن باشد براى طالب و خواهان علم و دانش (بزبان خودشان كه كيفيت و چگونگى آن را خدا ميداند) استغفار نموده و (براى گناهانش از خداى تعالى) آمرزش ميطلبند، پس علم و دانش را طلب كرده و بخواهيد، زيرا آن ميان شما و ميان خداى توانا و بزرگ وسيله و ريسمان است، و البتّه طلب علم بر هر مسلمان واجب است.پ 10- رسول خدا (صلّى اللَّه عليه و آله) فرموده: خواستن علم و دانش بر هر مسلمانى واجب است، آگاه باشيد كه خدا خواهانان علم را دوست دارد (آنان را از رحمت خود بهرهمند
ميگرداند).پ مرحوم مجلسىّ ميفرمايد: اين أخبار دلالت دارد بر وجوب عينىّ يعنى بر همه واجب است طلب و درخواست علم و دانش، و شكّ و دو دلى نيست در وجوب طلب آن بقدر و اندازه ضرورىّ يعنى آنچه حاجت و نيازمندى بسيار در آن باشد از قبيل شناسائى خدا و صفات او و باقى اصول دين و شناسائى عبادات و شرائط (صحّت و درستى) آنها و شناسائى مناهى و آنچه را كه خدا و رسول نهى نموده و باز داشتهاند و اگر چه فرا گرفتن از شخص عالم و دانشمندى باشد، و مشهور و آشكارتر ميان اصحاب و علماء (عليهم الرّحمة) آنست كه تحصيل و بدست آوردن بيشتر از آن يا از واجبهاى كفائى است (يك نفر يا بيشتر كه بدست آوردند از ديگران ساقط ميگردد) يا از مستحبها و كارهاى نيكو است (كه پسنديده خدا و رسول ميباشد).
پ11- از حضرت ابى جعفر (امام محمّد باقر، عليه السّلام) رسيده كه فرموده: محقّقا و براستى و درستى آنكه از شما علم و دانش فراگيرد براى او مانند اجر و پاداش كسى است كه آن علم و دانش را ياد ميدهد، و براى او (آموزگار) كه ياد ميدهد فضل و افزونى است بر او، علم را از دارندگان علم (أئمّه معصومين، عليهم السّلام، و پيروان ايشان) بياموزيد، و آن را ببرادران (همكيشان) تان آنچنان ياد دهيد كه علماء و دانشمندان بشما ياد دادند.پ مرحوم مجلسىّ ميفرمايد: ضمير
له
بمعلّم و آموزگار باز مىگردد، و فرمايش امام (عليه السّلام):
كما علّمكم
(آنچنان كه علماء بشما ياد دادند) يعنى بدون تغيير و دگرگون ساختن و كم و بسيار نمودن، و احتمال دارد و مىشود كه كاف (كما علّمكم) علّت و سبب باشد يعنى علم و دانش را ببرادرانتان ياد دهيد براى اينكه علماء بشما ياد دادند.
پ12- از حضرت ابى جعفر (امام محمد باقر، عليه السّلام) رسيده كه فرموده: بندهاى نيست كه بامداد يا شبانگاه در طلب و درخواست علم و دانش برود مگر آنكه در رحمت و مهربانى (خداى تعالى) فرو رود، و فرشتگان باو بانگ زنند: وسعت و فراخى (رحمت خداى تعالى) بزائر و ديداركننده (رحمت) خدا، و در بهشت در آيد مانند در آمدن در آن راه.پ مرحوم مجلسىّ ميفرمايد: كسى كه عالم و دانشمندى را براى خدا و براى طلب و درخواست علم و دانش براى رضاء و خوشنودى خدا زيارت و ديدار كند بآن ماند كه خدا را زيارت كرده است.پ 13- از حضرت امير المؤمنين (رحمتها و درودهاى خدا بر او باد) رسيده كه فرموده: اى مردم خير و نيكى نيست در دين و آئينى كه در آن فهم و علم و دانائى نباشد، و خير
و نيكى نيست در دنيائى كه در آن انديشه نمودن و عاقبت و پايان كار ديدن نباشد، و خير و نيكى نيست در عبادت و بندگى كه در آن پرهيزكارى و خوددارى از گناه نباشد.پ مرحوم مجلسىّ ميفرمايد شايد مقصود از انديشه نمودن در دنيا پايان انديشى نمودن در آن و زيادهروى و سختگيرى نكردن است، يا انديشيدن در فناء و نيستى آن و آنچه سبب ترك و رها نمودن آن است ميباشد.پ 14- رسول خدا (صلّى اللَّه عليه و آله) فرموده: هلاك و تباهى باد براى هر مسلمانى كه در هفته يك روز را قرار ندهد كه در آن كار دين و آئين خود را بفهمد و بياموزد، و از (أوامر و نواهى) دين خويش پرسش نمايد.پ مرحوم مجلسىّ ميفرمايد: مقصود و خواستهشده به
جمعه (بضمّ جيم و ميم يعنى روز آدينه) اسبوع يعنى هفته است از جهت ناميدن كلّ (هفته) بنام جزء (روز آدينه. ناگفته نماند:
جمعه بضمّ جيم و ميم بمعنى آدينه است، و جمعه بضمّ جيم و سكون ميم بمعنى هفته است، پس اگر ما فرمايش پيغمبر اكرم را
في كلّ جمعة
بضمّ جيم و سكون ميم بخوانيم بتأويل و باز گردانيدن معنى ظاهر نيازمند نيستيم).پ 15- پيغمبر (صلّى اللَّه عليه و آله) فرموده: (بودن) يك فقيه و داناى بعلم دين سختتر است بر شيطان از هزار عابد و پرستنده خداى تعالى.پ 16- و آن حضرت (صلّى اللَّه عليه و آله) فرموده: كسى كه ساعت و پارهاى از زمان را بر ذلّت و خوارى تعلّم و آموختن شكيبا نبوده هميشه در ذلّت جهل و نادانى ميماند.پ 17- و حضرت صادق (امام ششم، عليه السّلام) فرموده:
اگر مردم ميدانستند آنچه (سودهائى) را كه در علم و دانش
است هر آينه آن را طلب نموده و بدست مىآورند و اگر چه بريختن خونها و فرو رفتن در آبهاى بسيار دريا باشد.پ 18- پيغمبر (بر او و خويشاوندانش خدا تحيّت و درود فرستد) فرموده: طلب و بدست آوردن علم و دانش (حقيقى) بر هر مرد و زن مسلمان واجب و بايسته است.پ 19- و آن حضرت (صلّى اللَّه عليه و آله) فرموده: حرج و گناهى نيست بر كسى كه نميداند بپرسد آنچه را كه نميداند.پ 20- پيغمبر (صلّى اللَّه عليه و آله) فرموده: كسى كه از خانهاش بيرون رود براى اينكه مطلبى از علم و دانش را طلب نموده و بدست آورد تا بآن نفع و سود برد و آن را بديگرى ياد دهد خدا براى او مينويسد (حكم نموده و فرمان ميدهد) بهر فاصله و ميان دو گام (ثواب و پاداش) عبادت و بندگى روزه و
نماز هزار سال را، و فرشتگان او را ببالهاى خود ميپوشانند (او را از بلاءها و پيشآمدهاى بد حفظ و نگهدارى مينمايند) و پرندههاى آسمان و ماهيان دريا و جاندارهاى بيابان بر او درود ميفرستند (بزبان خودشان از خداى تعالى خير و نيكى براى او خواهند) و خدا مقام و منزلت هفتاد (مؤمن) صدّيق و بسيار راستگو (كه در گفتار و كردار پيغمبران را تصديق نمودهاند) باو عطاء ميفرمايد و ميبخشد، و آن براى او بهتر است از اينكه همه دنيا براى او بوده باشد تا آن را براى آخرت و سراى ديگر قرار دهد.پ 21- از (مسعدة) ابن زياد (ربعى كه ثقه و مرد امين و درستكار و شريف و بزرگوار بوده) رسيده كه گفته: شنيدم جعفر بن محمّد (امام ششم، بر او و بر پدرش تحيّت و درود باد) هنگامى كه از آن حضرت (تفسير) فرمايش خداى تعالى: فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ (سوره 6 آيه 149 يعنى حجّت و دليل رسا براى خدا است) را پرسيدند فرمود: خداى تعالى روز قيامت ببنده ميفرمايد:
آيا عالم و دانا بوده و ميدانستى؟ پس اگر گفت: آرى، باو ميفرمايد: پس چرا عمل و رفتار نكردى بآنچه ميدانستى؟ و اگر گفت: جاهل و نادان بوده و نميدانستم، باو ميفرمايد:
پس چرا ياد نگرفتى تا عمل كرده و رفتار نمائى؟ پس با او مخاصمه نموده و مغلوبش ميگرداند، و آنست حجّة بالغه و رسا.پ 22- جابر پسر عبد اللَّه انصارىّ نزد امير المؤمنين (تحيّت و درود بر او باد) در آمد، امير المؤمنين (عليه السّلام) فرمود:
اى جابر قوام و نظم و آراستگى اين دنيا (و آنچه دنيا بآن قائم و برپا است) بچهار چيز است: (1) عالم و دانشمندى كه علم و دانش خود را بكار برد (طبق علمش عمل كند و آن را باهلش بياموزد) و (2) جاهل و نادانى كه استنكاف ننموده و ننگ نداشته باشد از اينكه (آنچه را نميداند از ديگرى بپرسد و) ياد گيرد، و (3) غنىّ و دارائى كه از رزق و روزى خود (كه خداى تعالى باو عطاء فرموده) جواد و بخشنده باشد (بزيردستان و
مستمندان كمك نمايد) و (4) فقير و بيچيزى كه آخرت خود را بدنياى ديگرى نفروشد (براى بدست آوردن مال و دارائى و متاع و كالاى دنيا دروغ نگويد و حق را باطل نگرداند)پ پس از آن امير المؤمنين (عليه السّلام) فرمود: هر گاه عالم (آموختن) علم و دانش را از اهلش و كسى كه شايسته است پنهان داشت (باو نياموخت) و جاهل و نادان در ياد گرفتن آنچه را كه چارهاى ندارد از ياد گرفتن آن تكبّر نموده و بخود نازيد، و غنىّ و دارا از رزق و روزى خود بخل ورزيده و ناكسى نمود، و فقير و بيچيز دين و آئينش را بدنياى ديگرى فروخت، بلاء و سختى و گرفتارى (در دنيا بمردم) روى آورد و (در آخرت) عقاب و كيفر (ايشان) بزرگ گردد.پ 23- از ابى ذرّ رسيده كه گفته: رسول خدا (صلّى اللَّه عليه و آله) فرموده: اى ابى ذرّ كسى كه از خانهاش بيرون رود تا مطلبى از علم و دانش را طلب نموده و بدست آورد خداى توانا و بزرگ
براى او بهر گامى ثواب و پاداش پيغمبرى از پيغمبران را مينويسد (حكم كرده و فرمان ميدهد) و بهر حرفى (از حروف هجاء:
ا، ب، ث، تا آخر، يا بهر كلمه و سخنى) كه بشنود يا بنويسد شهرى در بهشت باو عطاء نموده و ميبخشد، و طالب علم و خواهان دانش را خدا و فرشتگان و پيغمبران دوست ميدارند، و جز سعيد و نيكبخت علم و دانش را دوست نمىدارد،پ پس روز رستخيز خوشا بحال طالب علم (كه سعادت و نيكبختى را بدست آورده) و كسى كه از خانهاش بيرون رود تا پارهاى از علم را درخواست نمايد خدا براى او بهر گامى پاداش شهيد و كشتهشده از كشتهشدگان در (جنگ) بدر را بنويسد، و طالب و درخواستكننده علم دوست خدا است، و كسى كه علم و دانش را دوست دارد بهشت براى او واجب و لازم گردد. و بامداد و شبانگاه در رضاء و خوشنودى خدا است (بامداد و شب از
رحمت و مهربانى خداى تعالى بهرهمند مىشود) و از دنيا بيرون نمىرود (نميميرد) تا اينكه از (آب) كوثر بنوشد، و از ميوه بهشت بخورد، و در بهشت رفيق و يار خضر (عليه السّلام) است، و همه اين سخنان در تفسير اين آيه است يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ (سوره 58 آيه 11) يعنى خدا بلند پايه سازد از شما كسانى را كه ايمان آوردهاند و كسانى را كه علم و دانش داده شدهاند.پ مرحوم مجلسىّ ميفرمايد: مقصود از ثواب و پاداش پيغمبرى يا ثواب كردارى از كردارهاى آن پيغمبر است، يا ثواب همان پيغمبر از روى استحقاق و شايستگى طالب علم، زيرا ثواب پيغمبرى در برابر ثواب و پاداشى كه خداى تعالى از روى فضل و بخشش بطالب علم ميبخشد اندك است، و همچنين ثواب شهيد و كشتهشده در جنگ بدر (ناگفته نماند: اگر گفتيم مراد و خواسته شده ثواب و پاداش طالب علم همان ثواب پيغمبرى
از پيغمبران يا شهيدى از شهداء بدر است بايد دانست كه آن علم چه علمى بايد باشد و آن پيغمبر چه پيغمبرى و آن شهيد چه شهيدى، نه هر علم و هر پيغمبر و هر شهيدى، چنان كه خبر صريح و آشكار در آن است، و اللَّه العالم بحقائق أحكامه).پ 24- حضرت امير المؤمنين (عليه السّلام) فرموده: بيرون رونده (از خانه يا از شهر) در طلب و بدست آوردن علم مانند جهاد و كارزاركننده در راه خدا است، زيرا طلب علم بر هر مسلمانى واجب است، و چه بسيار مؤمن و گرويده بخدا و رسول كه از منزل و سراى خود در طلب و بدست آوردن علم بيرون ميرود و باز نميگردد مگر آنكه آمرزيده شده است.پ 25- و آن حضرت (عليه السّلام) فرموده: علم و دانشى مانند تفكّر و انديشيدن نيست و شرف و بزرگى مانند علم و دانش نميباشد.
پمرحوم مجلسىّ ميفرمايد: مقصود از شخوص و بيرون رفتن، بيرون شدن از شهر است، يا بيرون شدن از شهر و هم از خانه، و فرمايش امام (عليه السّلام): علم و دانشى مانند تفكّر نيست يعنى دانشى كه از انديشيدن بدست آيد، يا مراد بعلم از روى مجاز (لفظى كه از معنى خود بمعنى ديگرى كه در هم آميختهاند نقل شود) علم و دانشى است كه سبب تفكّر گردد (نيست دانشى مانند دانشى كه سبب تفكّر شود).پ 26- حضرت امير المؤمنين (عليه السّلام) فرموده: اى مؤمن و گرويده بخدا و رسول اين علم و دانش و ادب و رفتار پسنديده (كه خواسته خاتم الأنبياء است) بهاى جان تو است پس (جانت را ببهاى بيهوده مفروش و) در ياد گرفتن علم و ادب بكوش، و آنچه از علم و ادب تو افزوده شود در بها و قدر و اندازه تو ميافزايد، محقّقا بوسيله علم به (رحمت)
پروردگارت راه مييابى، و بوسيله ادب، خدمت و كار كردن (عبادت و بندگى نمودن) پروردگارت را نيكو ميگردانى، و بوسيله كار پسنديده بنده دوستى و قرب و نزديكى (برحمت) او را سزاوار ميگردد، پس نصيحت و پند (مرا) قبول نموده و بپذير تا از عذاب و كيفر (دنيا و آخرت) نجات و رهائى يابى.پ 27- پيغمبر (صلّى اللَّه عليه و آله) فرموده: علم و دانش را طلب كنيد و بدست آوريد اگر چه به (رفتن) چين باشد، زيرا طلب و بدست آوردن علم بر هر مسلمانى واجب است.پ 28- پيغمبر (بر او و خويشاوندانش خدا رحمت و درود فرستد) فرموده: كسى كه مطلبى و سخنى از علم و دانش را ياد گيرد بآن عمل و رفتار نمايد يا عمل نكند برتر است از اينكه هزار ركعت نماز مستحبّى (نمازى كه بجا آوردنش ثواب داشته
و بجا نياوردنش گناه نداشته) بجا آورد.پ 29- از رسول و فرستاده خدا (صلّى اللَّه عليه و آله) رسيده كه فرموده: كسى كه بيرون رود براى اينكه مطلب و پارهاى از علم و دانش طلب نموده و بدست آورد تا باطل و نادرستى را بحق و درستى يا ضلالت و گمراهى را بهدايت و راهنمائى باز گرداند عمل و رفتار او مانند عبادت و بندگى چهل سال عبادتكننده است.پ 30- حضرت امير المؤمنين (عليه السّلام) فرموده: هر ظرف و آنچه در آن چيزى نهند بوسيله آنچه در آن قرار ميدهند تنگ مىشود جز ظرف علم و دانش (سينه و دل) كه (چون علم در آن راه يافت) فراخ ميگردد.پ 31- و آن حضرت (عليه السّلام) فرموده: جاهل و نادان كوچك است و اگر چه شيخ و پيرمرد باشد، و عالم و دانشمند
بزرگ است و اگر چه جوان باشد.پ 32- و آن حضرت (عليه السّلام) فرموده: گنجى سودمندتر از دانش نيست و قرين و همنشين بدى بدتر از جهل و نادانى نمىباشد.پ 33- و حضرت صادق (عليه السّلام) فرموده: پادشاهان فرمانروايان بر مردماند، و علماء فرمانروايان پادشاهان ميباشند (چون ايشان صلاح و فساد هر چيزى را ميدانند).پ 34- پيغمبر (صلّى اللَّه عليه و آله) فرموده: كسى كه علم و دانشى را بطلبد و درخواست نمايد و آن را درك نموده و بدست آورد خدا براى او دو بهره از پاداش را مينويسد (حكم كرده و فرمان ميدهد) و كسى كه علم و دانشى را طلبيده و آن را درك ننمايد خدا براى او يك بهره از اجر و پاداش را مينويسد.
پ35- و آن حضرت (صلّى اللَّه عليه و آله) فرموده: هر كه دوست دارد آزادشدگان خدا را از آتش ببيند پس دانشآموزان را بنگرد، سوگند بكسى كه جان من بدست (قدرت و توانائى) او است دانشآموزى نيست كه (براى ياد گرفتن علم و دانش) نزد عالم و دانشمندى رفت و آمد نمايد مگر آنكه خدا براى او بهر گامى (ثواب و پاداش) عبادت و بندگى يك سال را مىنويسد، و بهر گامى شهرى در بهشت بناء نموده و ميسازد، و بروى زمين راه ميرود در حالى كه زمين براى او استغفار نموده و آمرزش ميطلبد، و شبانگاه و بامداد، او آمرزيده است، و فرشتگان گواهى ميدهند كه دانش آموزان آزادشدگان از آتش (دوزخ) اند.پ 36- و آن حضرت (صلّى اللَّه عليه و آله) فرموده: هر كه را مرگ برسد و او علم و دانشى را بطلبد (بخواهد ياد گيرد)
كه بوسيله آن اسلام را زنده گرداند (اصول يا فروع آن را به مردم ياد دهد) ميان او و ميان پيغمبران در بهشت يك درجه و پلّه است.پ 37- و آن حضرت (صلّى اللَّه عليه و آله) فرموده: اندكى (ياد گرفتن) از علم و دانش بهتر است از (بجا آوردن) عبادت و بندگى بسيار.پ 38- و حضرت امير المؤمنين (عليه السّلام) فرموده: در شرافت و بزرگى علم و دانش بس است كه آن را ادّعا ميكند و بخود مىبندد كسى كه آن را نيكو نميداند، و شاد مىشود هر گاه او را بعلم نسبت و پيوستگى دهند (مردم بگويند: او مرد عالم و دانائى است) و در مذمّت و نكوهش جهل و نادانى بس است كه از آن بيزارى ميجويد كسى كه جهل و نادانى در او است.
