[ترجمه روايات]
پتفسير قمى: ابو حمزه گفت از حضرت باقر عليه السّلام راجع باين آيه پرسيدم وَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا صُمٌّ وَ بُكْمٌ فِي الظُّلُماتِ مَنْ يَشَأِ اللَّهُ يُضْلِلْهُ وَ مَنْ يَشَأْ يَجْعَلْهُ عَلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ فرمود در باره كسانى كه اوصياء خود را تكذيب نمودهاند كر و لال هستند همان طور كه خداوند فرموده در تاريكيها بسر مىبرند كسى كه از فرزندان شيطان باشد هرگز تصديق امامان و اوصياء را نخواهد كرد و ايمان نمىآورد آنها را خدا گمراه نموده ولى كسانى كه از فرزندان آدم باشند ايمان باوصياء مىآورند و در راه راست قرار دارند.
شنيدم ميفرمود: كَذَّبُوا بِآياتِنا تمام آيات در بطن قرآن است يعنى اگر تمام اوصياء را تكذيب كنند.پ تفسير قمى: وَ الَّذِينَ هُمْ عَنْ آياتِنا غافِلُونَ كسانى كه از آيات ما غافل هستند در تفسير معنى آيات مينويسد يعنى امير المؤمنين و ائمه عليهم السّلام هستند دليل بر اين مطلب فرمايش امير المؤمنين عليه السّلام است كه فرمود خدا را آيهاى
بزرگتر از من نيست.پ تفسير قمى: داود بن كثير رقى گفت از حضرت صادق عليه السّلام راجع باين آيه پرسيدم وَ ما تُغْنِي الْآياتُ وَ النُّذُرُ عَنْ قَوْمٍ لا يُؤْمِنُونَ فرمود آيات ائمه هستند و نذر انبياء.پ تفسير قمى: فَالَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ وَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِآياتِنا و ايمان بولايت امير المؤمنين عليه السّلام و ائمه ندارند براى آنها عذابى دشوار است.پ تفسير قمى: آيه سَيُرِيكُمْ آياتِهِ فَتَعْرِفُونَها نوشته است آيات در اين آيه قرآن امير المؤمنين و ائمه عليهم السّلام هستند وقتى بر گردند دشمنانشان آنها را ميشناسند بعد از ديدن.پ تفسير قمى: إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِمْ مِنَ السَّماءِ آيَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِينَ اگر بخواهيم آيهاى از آسمان فرو ميفرستيم كه سر بزير ميشوند.
هشام از حضرت صادق عليه السّلام نقل كرد كه فرمود سر افكنده ميشوند يعنى بنى اميه و آن آيه صيحهاى است از آسمان بنام صاحب الامر عليه السّلام.پ تفسير قمى: بَلْ هُوَ آياتٌ بَيِّناتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ فرمود آنها ائمه هستند و آيه وَ ما يَجْحَدُ بِآياتِنا يعنى منكر مقام امامت امير المؤمنين و ائمه نميشوند مگر كافران.پ توضيح: اينكه بر امامان عليهم السّلام اسم آيات اطلاق شده زيرا آنها بزرگترين علامت و نشانه واضح براى عظمت خدا و قدرت و علم و لطف و رحمت او هستند.پ تفسير قمى: كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَيْكَ مُبارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آياتِهِ آنها امير المؤمنين و ائمه هستند وَ لِيَتَذَكَّرَ أُولُوا الْأَلْبابِ ايشان همان خردمندانند.پ تفسير قمى: فَأُولئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ بِما كانُوا بِآياتِنا يَظْلِمُونَ اينان
كسانى هستند كه زيانكارند بواسطه ستمى كه بآيات ما روا داشتند.
فرمود يعنى انكار ائمه عليهم السّلام را نمودند.پ تفسير عياشى: عمر بن يزيد گفت از حضرت صادق عليه السّلام راجع بآيه ما نَنْسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنْسِها نَأْتِ بِخَيْرٍ مِنْها أَوْ مِثْلِها پرسيدم فرمود دروغ گفتهاند آيه اين طور نيست زيرا اگر آيه را نسخ كند و مانند آن را بياورد پس نسخ نكرده گفتم مگر خداوند اين طور نفرموده.
فرمود نه پرسيدم پس چگونه فرموده است. فرمود آيه الف و واو (او) ندارد چنين فرموده ما نَنْسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنْسِها نَأْتِ بِخَيْرٍ مِنْها أَوْ مِثْلِها ميفرمايد هيچ امامى را نمىميرانيم يا او را از خاطر نبريم مگر اينكه بهتر از او را از صلبش مىآوريم مانند خودش.پ توضيح: شايد منظور از بهتر بودن يعنى از نظر مصلحت است نه از جهت فضائل.پ بصائر: محمّد بن فضل از ثمالى نقل كرد كه حضرت باقر عليه السّلام فرمود حضرت على آيهاى براى محمّد صلى اللَّه عليه و آله و سلم است و حضرت محمّد صلى اللَّه عليه و آله و سلم دعوت ميكرد مردم را بولايت على عليه السّلام.پ كافى: 1- ص 414- عبد الرحمن بن كثير از حضرت صادق عليه السّلام در باره آيه شريفه نقل كرد.
و هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتابَ مِنْهُ آياتٌ مُحْكَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتابِ منظور از آيات محكمات امير المؤمنين و ائمه عليهم السّلام هستند وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ مقصود از متشابهات فلانى و فلانى و فلانى است فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ وَ ابْتِغاءَ تَأْوِيلِهِ وَ ما يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ فرمود راسخين در علم امير المؤمنين و ائمه عليهم السّلام هستند.پ توضيح: شايد منظور اين باشد كه آنچه در باره امير المؤمنين و ائمه عليهم السلام از آيات نازل شده محكمات است كسانى كه دلهاى آنها آلوده است و تمايل بباطل دارند پيرو متشابهات از آيات ميشوند و آنها را در باره پيشوايان خود تأويل
ميكنند با اينكه تأويل متشابهات را جز خدا و راسخين در علم نميدانند. ممكن است كه منظور تشبيه ائمه عليهم السّلام است بآيات محكمات و شيعيان آنها را بكسانى كه پيرو آيات محكمات هستند. و دشمنان آل محمّد صلى اللَّه عليه و آله و سلم را متشابهات، بواسطه اشتباه مردم در باره آنها و پيروان آنها را تشبيه نموده بكسانى كه پيرو متشابهند وجه اول ظاهرتر است خدا ميداند.پ تفسير قمى: عبد الاعلى بن اعين گفت پيامبر اكرم فرمود هر كس بخدا و روز قيامت ايمان دارد نمينشيند در مجلسى كه در آن مجلس امامى را ناسزا ميگويند يا غيبت مسلمانى را مىكنند.
خداوند در قرآن كريم ميفرمايد: وَ إِذا رَأَيْتَ الَّذِينَ يَخُوضُونَ فِي آياتِنا تا اين قسمت آيه مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ.
شايد پيامبر اكرم آيات را تأويل بائمه عليهم السّلام نموده يا بآياتى كه نازل شده در باره آنها.پ تفسير قمى: علي بن سويد گفت: از حضرت موسى بن جعفر (عبد صالح) سؤال كردم در مورد آيه ذلِكَ بِأَنَّهُ كانَتْ تَأْتِيهِمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ.
فرمود بينات در اين آيه ائمه عليهم السّلام هستند.پ كافى: محمّد بن سنان از مفضل نقل كرد كه از حضرت صادق عليه السّلام راجع باين آيه پرسيدم ائْتِ بِقُرْآنٍ غَيْرِ هذا أَوْ بَدِّلْهُ فرمود گفتند علي را عوض كن.پ توضيح: ابتداى اين آيه وَ إِذا تُتْلى عَلَيْهِمْ آياتُنا بَيِّناتٍ قالَ الَّذِينَ لا يَرْجُونَ لِقاءَنَا ائْتِ بِقُرْآنٍ قبلا گفتيم كه منظور از آيات ائمه است يا منظور آياتى كه در باره ولايت آنها نازل شده بنا بر هر دو صورت وقتى اين آيات براى آنها خوانده شود منافقين ميگويند قرآنى غير از اين بياور كه در آن راجع بولايت علي چيزى نباشد يا تغيير بده على را باين طور كه بجاى آيهاى كه متضمن
ولايت او است آيه ديگرى قرار بده.
خداوند به پيامبرش ميفرمايد: قُلْ ما يَكُونُ لِي أَنْ أُبَدِّلَهُ مِنْ تِلْقاءِ نَفْسِي إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى إِلَيَّ إِنِّي أَخافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي بگو بمن اجازه داده شده كه از طرف خود تغييرى بدهم من فقط پيرو وحى هستم ميترسم اگر تغييرى بدهم از جانب خود مبتلا بعذابى بزرگ شوم.پ كنز الفوائد: شخصى از حضرت صادق عليه السّلام سؤال كرد راجع به آيه وَ إِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتابِ لَدَيْنا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ فرمود امير المؤمنين است.
روايت شده كه سؤال شد در كجاى ام الكتاب ذكر على عليه السّلام شده فرمود در اين آيه اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ كه منظور علي عليه السّلام است.پ كنز الفوائد: ابن طريف از ابن نباته نقل ميكند كه گفت با حضرت امير المؤمنين عليه السّلام بيرون رفتيم تا بخانه صعصعة بن صوحان رسيديم او در رختخواب خوابيده بود همين كه چشمش به علي عليه السّلام افتاد احترام كرد.
امير المؤمنين عليه السّلام باو فرمود مبادا اين ديدار ما را از خود مايه فخرى قرار دهى بر قوم و خويشانت عرضكرد نه مولاى من ولى ذخيرهاى براى آخرت و اجر و پاداشى محسوب ميكنم.
علي عليه السّلام فرمود، صعصعه من خدا را شاهد ميگيرم كه ترا مردى كم خرج و بسيار كمككننده يافتهام.
صعصعه در جواب عرضكرد تو نيز يا امير المؤمنين بخدا قسم عليم و دانا در باره خدا هستى و خداوند در نظرت بزرگ است و در قرآن كريم بنام على عظيم يادشدهاى و نسبت بمؤمنين رؤوف و مهربانى.پ كنز الفوائد: ابن سنان از حضرت صادق عليه السّلام نقل كرد وقتى زيد بن صوحان در جنگ جمل روى زمين افتاد امير المؤمنين عليه السّلام آمد و بالاى سرش نشست فرمود خدا ترا رحمت كند زيد مردى كم خرج ولى بسيار كمككننده بودى. زيد
سر برداشت و نگاهى به مولى عليه السّلام نموده گفت خدا بشما نيز جزاى خير دهد يا امير المؤمنين بخدا قسم شما را دانا و عليم نسبت بخدا ميدانم و در قرآن بنام (على حكيم) يادشدهاى و خداوند در دل تو بسيار بزرگ است.پ توضيح: بزودى در دعاى غدير خواهد آمد اين جملات:
«اشهد انه الامام الهادى الرشيد امير المؤمنين الذى ذكرته في كتابك فانك قلت: و إِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتابِ لَدَيْنا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ».
گواهى ميدهم كه او امام هادى و رشيد است آن امير المؤمنين است كه در قرآن او را ياد كرده و فرمودهاى: او در نزد ما علي حكيم است.
