پكنز جامع الفوائد: جابر بن يزيد گفت از حضرت باقر عليه السّلام تفسير اين آيه را پرسيدم الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ كسانى كه حامل عرش هستند و آنهائى كه اطرافش هستند فرمود يعنى ملائكه: يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ يُؤْمِنُونَ بِهِ، وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا تسبيح بستايش خدا مىكنند و استغفار مىنمايند براى كسانى كه ايمان آوردهاند يعنى پيروان محمّد و آل محمّد صلى اللَّه عليه و آله و سلم: رَبَّنا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تابُوا.
خدايا رحمت و دانش تو همه جا را فرا گرفته بيامرز كسانى را كه توبه كردهاند از حكومت طاغوتهاى سهگانه و بنى اميه: وَ اتَّبَعُوا سَبِيلَكَ و پيرو راه تو شدهاند يعنى ولايت علي بن ابى طالب كه راه واقعى است.
وَ قِهِمُ السَّيِّئاتِ آنها را نگهدار از شر آن سه نفر وَ مَنْ تَقِ السَّيِّئاتِ يَوْمَئِذٍ فَقَدْ رَحِمْتَهُ هر كه را از شر آنها نگه دارى مورد رحمت خويش قرار دادهاى إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا يعنى بنى اميه: يُنادَوْنَ لَمَقْتُ اللَّهِ أَكْبَرُ مِنْ مَقْتِكُمْ
أَنْفُسَكُمْ إِذْ تُدْعَوْنَ إِلَى الْإِيمانِ خشم خدا بر شما بيشتر از اين خشمى است كه بر خود داريد.
زيرا شما را دعوت بولايت علي بن ابى طالب كردند كه همان ايمان است فَتَكْفُرُونَ كافر شديد.پ كنز جامع الفوائد: ابن نباته از امير المؤمنين عليه السّلام نقل كرد كه فرمود بر پيامبر اكرم از آسمان فضل من نازل شد و آن اين آيه است: الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا آن زمان در روى زمين كسى جز پيامبر اكرم و من ايمان نداشت.
توضيح: از اين خير چنين معلوم مىشود كه سوره مؤمن از سورههائي اولى است كه بر پيامبر اكرم در مكه نازل شد شكى در مكى بودن سوره نيست ولى بعضى گفتهاند جزء سورههائى است كه در اواسط سورهها نازل شده در مكه بوده ولى حرف آنها مورد توجه نيست با اينكه همين قول هم منافات با خبر ندارد زيرا بيشتر از كسانى كه آنها را جزء سابقين در ايمان شمردهاند بعد منافق شدند.پ كنز جامع الفوائد: ابو الجارود از حضرت باقر نقل كرد كه علي عليه السّلام فرمود ملائكه مدت هفت سال فقط براى پيامبر اكرم و من استغفار ميكردند و در باره ما اين آيات نازل شده: الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ تا رَبَّنا وَ أَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدْتَهُمْ وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أَزْواجِهِمْ وَ ذُرِّيَّاتِهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ.
بعضى گفتند پدر علي عليه السّلام و ذريه او كسيست كه اين آيه در باره آنها نازل شده است.
فرمود سبحان اللَّه آباء ما ابراهيم و اسماعيل هستند.
توضيح: شايد آن منافقين اعتراض كردند راجع بنزول آيه در مورد علي عليه السّلام كه آباء و اجداد نزديك او مشرك بودهاند چون گمان ميكردند ابو طالب
و عبد المطلب و اكثر اجداد آنها ايمان نداشتهاند.
امام بر سبيل مماشات جواب ميدهد باينكه خداوند فرمود كسانى كه صلاحيت دارند از آباء و اجداد و قيدى نكرده كه آباء و اجداد نزديك باشند بر فرض قبول كردن حرف شما ممكن است مراد آباء و اجداد دور باشد مانند ابراهيم و اسماعيل.پ كنز جامع الفوائد: عبد اللَّه بن عبد الرحمن از پدر خود نقل كرد كه پيامبر اكرم فرمود ملائكه دو سال بر علي عليه السّلام درود فرستادند زيرا ما دو نفر نماز ميخوانديم و ديگرى با ما نبود.پ كنز جامع الفوائد: ابو بصير گفت حضرت صادق عليه السّلام بمن فرمود يا ابا محمّد خدا را فرشتگانى است كه گناه از پشت شيعيان ما ميريزند مانند ريزش برگ از درختان هنگام پائيز و اين تفسير آيه شريفه است: وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا استغفار ملائكه بخدا قسم اختصاص بشما شيعيان دارد نه ديگران آيا موجب سرور تو شد؟ عرضكرد: آرى.
در حديث ديگرى با همين اسناد آيه: وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا را تا عَذابَ الْجَحِيمِ نقل ميكند ميفرمايد راه خدا علي است و مؤمنين در آيه شما هستيد جز شما ديگرى را منظور نكرده.پ تفسير قمى: از حضرت صادق عليه السّلام نقل شده كه سؤال كردند آيا ملائكه بيشترند يا بَنِي آدَمَ.
فرمود بخدائى كه جانم در دست اوست ملائكه خدا در آسمانها بيشتر از تعداد خاك زمينها هستند در آسمان محل قدمى نيست مگر اينكه ملكى تسبيح و تقديس ميكند و نه در زمين درخت و نه گل و لايى است مگر اينكه در آنجا فرشتهاى مأموريت دارد كه هر روز گزارش خود را بخدا برساند با اينكه خداى از او داناتر است و تمام آنها هر روز تقرب مىجويند بسوى خدا بولايت ما خانواده و استغفار براى محبين ما ميكنند و دشمنان ما را لعنت مينمايند و درخواست ميكنند كه
بر آنها عذابى دردناك نازل كند.پ تفسير قمى: جابر از حضرت باقر عليه السّلام در باره آيه: وَ كَذلِكَ حَقَّتْ كَلِمَةُ رَبِّكَ عَلَى الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّهُمْ أَصْحابُ النَّارِ يعنى بنى اميه الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ يعنى رسول اللَّه و اوصياء بعد از او كه حامل علم خدايند وَ مَنْ حَوْلَهُ يعنى ملائكه يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا يعنى شيعه آل محمّد: رَبَّنا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تابُوا يعنى از ولايت فلان و فلان و بنى اميه وَ اتَّبَعُوا سَبِيلَكَ پيرو ولايت علي شدهاند: وَ قِهِمْ عَذابَ الْجَحِيمِ، رَبَّنا وَ أَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدْتَهُمْ وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أَزْواجِهِمْ وَ ذُرِّيَّاتِهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ يعني كسانى كه علي را دوست دارند همين است معنى صلاح و خوبى آنها: وَ قِهِمُ السَّيِّئاتِ وَ مَنْ تَقِ السَّيِّئاتِ يَوْمَئِذٍ فَقَدْ رَحِمْتَهُ يعنى روز قيامت وَ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ اين رستگاري بزرگى است كه او را نجات بخش از ولايت فلان و فلان سپس مىفرمايد: إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا يعنى بنى اميه يُنادَوْنَ لَمَقْتُ اللَّهِ أَكْبَرُ مِنْ مَقْتِكُمْ أَنْفُسَكُمْ إِذْ تُدْعَوْنَ إِلَى الْإِيمانِ يعنى بولايت علي عليه السّلام فَتَكْفُرُونَ.
