[ترجمه روايات]
پكنز الفوائد: ص 222- ابو الجارود از حضرت باقر نقل كرد در مورد آيه فَالَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ يُؤْمِنُونَ بِهِ فرمود آل محمّدند وَ مِنْ هؤُلاءِ مَنْ يُؤْمِنُ بِهِ منظور مؤمنين از اهل قبله است.پ كنز الفوائد: ابو بصير از حضرت باقر عليه السّلام در مورد آيه بَلْ هُوَ آياتٌ بَيِّناتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ نقل كرد كه عرضكردم شما هستيد كسانى كه اين آيه توصيف ميكند فرمود چه كسى ممكن است باشد و ما راسخين در علم هستيم.پ كنز الفوائد: علي بن اسباط گفت مردى از حضرت صادق عليه السّلام راجع بآيه بَلْ هُوَ آياتٌ بَيِّناتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ پرسيد فرمودند ما همان كسانيم عرضكردم فدايت شوم تا قائم قيام كند فرمود ما همه قائم بامر خدا هستيم يكى پس از ديگرى، صاحب شمشير بيايد وقتى او آمد امرى غير از اين آمده است.پ تفسير عياشى: ابو ولاد گفت از حضرت صادق عليه السّلام سؤال كردم راجع بآيه الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُولئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ فرمود آنها ائمه عليهم السّلام هستند.
پتوضيح: مفسرين در مورد كتاب اختلاف دارند بعضى ميگويند منظور از كتاب در آيه تورات است مراد آن دسته از اهل كتابند كه مؤمنينند بعضى نيز گفتهاند قرآن است در اين صورت مراد مؤمنين اين امت است اين تأويل بنا به تفسير دوم كتاب است كه با آيه مناسبتر است زيرا تلاوت واقعى قرآن بستگى دارد بفهم مشكلات آن و عمل بتمام دستوراتش و اين فهم و عمل اختصاص بائمه عليهم السّلام دارد چنانچه ايمان كامل بقرآن انجام نميشود مگر از آنها.پ تفسير قمى: ص 83- وَ أُوحِيَ إِلَيَّ هذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَ مَنْ بَلَغَ امام عليه السّلام فرمود مَنْ بَلَغَ همان امام است فرمود حضرت محمّد صلى اللَّه عليه و آله و سلم مردم را متوجه ميكند و ميترساند ما نيز ميترسانيم مانند حضرت محمّد صلى اللَّه عليه و آله و سلمپ طبرسى: در تفسير خود مينويسد: معنى آيه اينست قرآن بزمين نازل شده تا بترسانم كسانى را كه قرآن بآنها برسد تا روز قيامتپ و در تفسير عياشى مينويسد: حضرت باقر و حضرت صادق فرمودند معنى آيه اينست: كسى كه بمقام امامت رسيد از آل محمّد بوسيله قرآن مردم را ميترساند همان طور كه پيامبر اكرم با قرآن انذار ميفرمود.پ از حضرت باقر عليه السّلام در باره آيه بَلْ هُوَ آياتٌ بَيِّناتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ فرمود ما را قصد كرده ائمه از آل محمّد صلى اللَّه عليه و آله و سلم.پ بريد بن معاويه از حضرت صادق عليه السّلام در باره آيه وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ فرمود ما را قصد كرده علي عليه السّلام اول و افضل و بهترين ما بعد از پيامبر اكرم است.پ تفسير قمى: ابو بصير از حضرت صادق عليه السّلام نقل ميكند كه ميفرمود قرآن بازدارنده و امركننده است راه بهشت را امر ميكنند و از جهنم باز ميدارد قرآن داراى محكم و متشابه است بمحكم بايد ايمان آورد و عمل كرد و معتقد بود ولى متشابه را بايد ايمان آورد اما عمل نكرد بهمين مطلب اشاره ميكند آيه شريفه فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ وَ ابْتِغاءَ تَأْوِيلِهِ
وَ ما يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا فرمود راسخين در علم آل محمّد هستند.پ در تفسير قمى مينويسد: قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ إِنَّ الْخِزْيَ الْيَوْمَ وَ السُّوءَ عَلَى الْكافِرِينَ فرمود در اين آيه كه ميفرمايد آنها كه بايشان علم داده شده يعنى ائمه عليهم السّلام.تفسير قمى: وَ يَرَى الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ الَّذِي أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ هُوَ الْحَقَّ فرمود منظور امير المؤمنين عليه السّلام است كه تصديق كرد آنچه بر پيامبر اكرم نازل شد.پ تفسير قمى: از حضرت باقر عليه السّلام نقل ميكند كه فرمود حضرت رسول بهترين فرد راسخين در علم است، ميدانست تمام آنچه بر او نازل شد تنزيل و تأويل هرگز خداوند چيزى را بر او نازل نميكند كه تأويلش را نداند جانشينان پيامبر صلى اللَّه عليه و آله و سلم نيز پس از او تمام آنها را ميدانند عرضكردم فدايت شوم ابو الخطاب در باره شما اعتقاد بزرگى دارد فرمود چه ميگويد گفتم او معتقد است كه شما علم حلال و حرام و قرآن را ميدانيد.
فرمود علم حلال و حرام چيزى نيست در مقابل علم آنچه در شب و روز بوجود مىآيد.پ تفسير قمى: بَلْ هُوَ آياتٌ بَيِّناتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ فرمود آنها ائمه هستند و معنى وَ ما يَجْحَدُ بِآياتِنا يعنى انكار مقام امير المؤمنين و ائمه را نميكنند مگر كافران.پ تفسير فرات: تِلْكَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنَّاسِ وَ ما يَعْقِلُها إِلَّا الْعالِمُونَ محمّد بن موسى گفت از زيد بن علي شنيدم ميگفت ما هستيم كه معنى آن را ميفهميم بعد اين آيه را قرائت نمود بَلْ هُوَ آياتٌ بَيِّناتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ ما يَجْحَدُ بِآياتِنا إِلَّا الظَّالِمُونَ.
گفتم خيثمه بمن گفت شما باو چنين فرمودهاى كه اين آيه فقط در باره شما خانواده است و بشما علم داده شد گفت بخدا سوگند خثيمه راست گفته همين طور باو گفتم.
پتفسير عياشى: مالك جهنى گفت حضرت باقر فرمود «إِنَّا أَنْزَلْنَا التَّوْراةَ فِيها هُدىً وَ نُورٌ» تا اين قسمت آيه اسْتُحْفِظُوا مِنْ كِتابِ اللَّهِ اين آيه در باره ما نازل شده.پ توضيح: شايد منظور از هدايت و نورى كه در تورات است ولايت باشد و ممكن است منظور اين باشد ربانيان و احبارى كه حفظ كردند كتاب خدا را ائمه عليهم السلام هستند در تفسير قرآن. در اخبار زياد و دعاها وارد شده مستحفظين از آل محمّد صلى اللَّه عليه و آله و سلم.پ بصائر الدرجات: كنانى گفت حضرت صادق عليه السّلام فرمود اى ابو الصباح ما گروهى هستيم كه خداوند اطاعت ما را واجب نموده و خمس متعلق بما است و مال پاكيزه از ما است ما راسخ در علم هستيم بما حسادت ميورزند كه خداوند در اين آيه ميفرمايد: أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلى ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ.پ بصائر الدرجات: عمر بن مصعب از حضرت صادق نقل كرد كه فرمود از جمله علومى كه بما داده شده تفسير قرآن و دگرگونيهاى روزگار و اتفاقات شبانه روز است هر گاه خداوند در باره بنده اى تصميم نيكى داشته باشد باو گوش شنوا ميدهد اما اگر همين گوش شنوا را بدهند بكسى كه گوش فرا نميدهد چنان فرار ميكند مثل اينكه نشنيده.
امام عليه السّلام در اين موقع ساعتى سكوت كرد آنگاه فرمود اگر دلى آگاه و مخزنى درست پيدا كنيم يا كسى كه اطمينان باو داشته باشيم (كه اسرار را فاش نميكند) اين علوم را بآنها مىآموزيم خداوند كمك كار است.پ بصائر: محمّد بن مسلم گفت پس از كشته شدن ابو الخطاب خدمت امام عليه السّلام رسيدم برايش نقل كردم احاديث شگفت انگيزى را كه او نقل ميكرد پيش از ادعائى كه نمود «1» فرمود كافى است ترا كه در باره ما بگوئى عالم بحلال و حرام و علم قرآن و رفع اختلافات بين مردم هستند.
موقعى كه خواستم از جا حركت كنم دامن مرا گرفت فرمود: محمّد! حلال و حرام چيست در مقابل علم. حلال و حرام در قسمت كمى از قرآن قرار دارد.پ بصائر الدرجات: انس بن مالك خادم پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله و سلم گفت پيامبر اكرم فرمود يا علي تو مىآموزى بمردم تأويل قرآن را به چيزهائى كه نمىدانند.
امير المؤمنين عليه السّلام گفت بچه نوع تبليغ رسالت ترا بعد از شما بكنيم؟! فرمود مسائل مشكلى كه مردم در تأويل قرآن دارند به آنها اطلاع ميدهى.پ بصائر الدرجات: ابو خالد واسطى از زيد بن علي نقل كرد كه امير المؤمنين عليه السّلام فرمود هرگز خوابم نبرد و نه چشم برهم گذاشتم در زمان پيامبر مگر اينكه از آن جناب فرا گرفتم كه آن روز جبرئيل چه چيز از حلال و حرام و سنت و امر و نهى از طرف خداوند آورده در چه مورد و در باره چه كس نازل شده.
ما از خدمت زيد بن على خارج شديم همين مطلب را براى معتزليان نقل كرديم گفتند اين ادعاى بزرگى است چگونه امكان دارد با اينكه اتفاق مىافتاد يكى از ديگرى دور مىافتاد.
پس از كجا اطلاع پيدا مىكرد. ما برگشتيم پيش زيد و جريان رد كردن آنها را نقل كرديم.
گفت تعداد روزهائى كه از خدمت پيغمبر دور بود در خاطر مىسپرد وقتى ايشان را ملاقات ميكرد پيامبر اكرم ميفرمود يا على فلان روز فلان چيز نازل شد و در فلان روز فلان تا آخرين روزى كه دور بوده ما برگشتيم و جواب را به معتزليان گفتيم.پ بصائر الدرجات: يعقوب بن جعفر گفت در خدمت حضرت ابو الحسن در مكه بودم مردى بايشان گفت شما از قرآن تفسيرهائى مىكنيد كه شنيده نشده.
امام عليه السّلام فرمود قرآن بر ما نازل شده قبل از مردم و پيش از مردم براى ما تفسير شده است ما بحلال و حرام و ناسخ و منسوخ و آياتى كه در سفر و آياتى كه در حضر نازل شده و در كدام شب چقدر آيه نازل شده و در باره چه كس و چه چيز نازل گرديده عارف هستيم ما حكماى خدا در زمين و گواهان او در ميان مردم هستيم اين آيه اشاره بهمين مطلب است سَتُكْتَبُ شَهادَتُهُمْ وَ يُسْئَلُونَ گواهى از ما است و پرسش از مردم، اين علمى بود كه بتو اطلاع دادم اگر قبول نمودى بر اين نعمت سپاسگزارى كن و اگر رد كردى خداوند بر هر چيز گواه است.پ بصائر الدرجات: فضيل گفت از حضرت باقر راجع باين روايت پرسيدم كه ميفرمايد هر آيهاى داراى ظاهر و باطنى است و هيچ حرفى در آن نيست مگر اينكه داراى انتها و ابتدائى است گفتم منظور از ظاهر و باطن آيه چيست؟
فرمود ظاهر و باطن آيه تأويل آن است كه بعضى مربوط بگذشته و برخى به آينده است كه با گذشت زمان و آمدن شب و روز پديد مىآيد هر وقت تأويل يك آيه از قرآن بوقوع مىپيوندد و ابتدا بامامهائى كه از دنيا رفتهاند اطلاع داده مىشود سپس براى امام عصر گفته مىشود خداوند در اين آيه ميفرمايد: وَ ما يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ فرمود ما تأويل آن را مىدانيم.پ كنز الفوائد: حضرت موسى بن جعفر عليه السّلام در باره آيه هذا ذِكْرُ مَنْ مَعِيَ وَ ذِكْرُ مَنْ قَبْلِي فرمود ذِكْرُ مَنْ مَعِيَ اشاره به على است وَ ذِكْرُ مَنْ قَبْلِي انبياء و اوصياء هستند.پ كنز الفوائد: ابو بصير گفت بحضرت صادق عليه السّلام عرضكردم آيه هذا كِتابُنا يَنْطِقُ عَلَيْكُمْ بِالْحَقِّ.
چه معنى دارد فرمود كتاب كه سخن نمىگويد محمّد و علي و اهل بيتش
ناطق بكتاب هستند.پ بصائر: ابو بصير گفت حضرت صادق فرمود ما راسخين در علم هستيم و ما تأويل آن را مىدانيم.پ بصائر: بريد عجلى از حضرت باقر يا صادق عليه السّلام نقل مىكند كه در باره آيه شريفه وَ ما يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ فرمود پيامبر اكرم افضل راسخين در علم است.
خداوند باو تمام آنچه نازل فرموده از تأويل و تنزيلش آگاه كرده هرگز چيزى بر پيغمبرش نازل نمىكند كه تأويلش را باو تعليم نكند جانشينان پيامبر نيز بعد از او عالم بتمام آنها هستند.
كسانى كه از تأويل قرآن اطلاع ندارند زمانى آگاهان تأويل بآنها اطلاع دهند كه تأويل آيه چنين است.
خداوند از طرف آنها بوسيله اين آيه چنين جواب داده: يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا مىگويند ايمان داريم به آن همهاش از جانب پروردگار ما است.
قرآن داراى خاص و عام و محكم و متشابه و ناسخ و منسوخ است. راسخين در علم اين مطالب را اطلاع دارند.پ بصائر الدرجات: ص 54- ابو حمزه از ابو بصير نقل مىكند كه امام باقر عليه السّلام اين آيه را قرائت نمود بَلْ هُوَ آياتٌ بَيِّناتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا- الْعِلْمَ اين آيات آشكارى است در دلهاى كسانى كه به آنها علم داده شده.
امام عليه السّلام فرمود خداوند نفرموده اين آيات در داخل جلد قرآن است بلكه فرموده در سينه حاملين علم است من گفتم: آقا! فدايت شوم آنها كيانند؟
فرمود غير از ما چه كس ممكن است باشد «1».پ محمّد بن فضيل از حضرت رضا عليه السّلام سؤال مىكنند آنهائى كه در اين آيه مورد نظر هستند؟ كيانند مىفرمايد: فقط ائمه عليهم السّلام.پ بصائر: عبد اللَّه بن عجلان از حضرت باقر عليه السّلام نقل كرد در باره آيه بَلْ هُوَ آياتٌ بَيِّناتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ فرمود فقط ما امامان هستيم و در تفسير وَ ما يَعْقِلُها إِلَّا الْعالِمُونَ.
فرمود هر كس امام و آيات را بشناسد از كسانى است اين مطلب را درك مىكند كه در آيه فرمود «درك نمىكنند آن را مگر دانشمندان».پ بصائر: ابو بصير از حضرت باقر نقل كرد كه فرمود رجس و پليدى شك است و ما هرگز در دين خود شك نكردهايم بعد اين آيه را خواند: بَلْ هُوَ آياتٌ بَيِّناتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ عرضكردم آنها شما هستيد فرمود چه كس ممكن است باشد.پ بصائر: عبد الرحمن از حضرت باقر عليه السّلام نقل كرد كه فرمود اين علم منتهى به آياتى چند از قرآن شده است در اين موقع انگشتان خود را جمع نمود (يعنى آياتى انگشت شمار) بعد اين آيه را قرائت فرمود بَلْ هُوَ آياتٌ بَيِّناتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ.پ بصائر: سدير از حضرت صادق عليه السّلام نقل كرد كه در باره آيه بَلْ هُوَ آياتٌ بَيِّناتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ.
و آيه هُوَ نَبَأٌ عَظِيمٌ أَنْتُمْ عَنْهُ مُعْرِضُونَ فرمود كسانى كه بآنها علم داده شده ائمه هستند.
و (نبأ) در آيهاى كه ميفرمايد اين خبر بزرگى است كه شما نسبت بآن
بىاعتنا هستيد فرمود امامت استپ تفسير عياشى: ج 1 ص 165- جابر گفت از حضرت باقر عليه السّلام در مورد اين آيه سؤال كرد: شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ وَ الْمَلائِكَةُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ.
فرمود خداوند گواهى مىدهد كه خدائى جز ذات يكتايش نيست و همين طور هم هست ملائكه نيز همين گواهى را ميدهند خداوند بآنها احترام گزارده كه تسليم بپروردگارند و گواهى دارند اما اين قسمت آيه أُولُوا الْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ صاحبان علم انبياء و اوصيايند و آنها بپا دارنده عدل و دادگرى هستند در ظاهر و يك معنى عدل در باطن امير المؤمنين عليه السّلام است.پ مناقب: ابو القاسم كوفى گفت روايت شده در باره آيه ما يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ فرمود راسخين در علم كسانى هستند كه پيامبر اكرم آنها را قرين و همراه كتاب خدا قرار داده اطلاع داده است كه آنها از يك ديگر جدا نمىشوند تا وارد بر من شوند در حوض كوثر.
در لغت- راسخ بمعنى لازم است كسى كه از جايش تكان نمىخورد و چنين نخواهند بود مگر كسانى كه سرشت آنها از ابتدا همراه علم بوده مانند عيسى هنگام ولادت كه گفت: (إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتانِيَ الْكِتابَ).
اما كسى كه سالهاى زياد زندگى ميكند بدون علم سپس در جستجوى علم بر مىآيد و بقدرى كه ميتواند از ديگرى بدست مىآورد او از راسخين نخواهد بود گفته مىشود ريشههاى درخت در زمين رسوخ كرد رسوخ نميكند مگر در حال كوچكى.پ امير المؤمنين عليه السّلام فرموده كجايند كسانى كه خيال ميكنند راسخين در علم غير از ما هستند از دروغ و ستمگرى و حسادتى كه بما دارند چون خداوند ما را سربلند كرده و ايشان را پائين آورده و بما لطف نموده و آنها را محروم كرده
و ما را داخل نموده و ايشان را خارج كرده بوسيله ما هدايت پرتو افكنده و نابينائى رخت بربسته نه توسط آنها.پ تفسير قمى: ص 228- در روايتى ابو الجارود از حضرت باقر عليه السّلام در باره آيه وَ الَّذِينَ يُمَسِّكُونَ بِالْكِتابِ تا آخر آيه در باره آل محمّد و پيروان آنها نازل شد و اين آيه وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكَ لَيَبْعَثَنَّ تا آخر آيه آنها امت محمّد صلى اللَّه عليه و آله و سلم اهل كتاب (يهود و نصارى) را گرفتار شكنجه سختى ميكنند از آنها جزيه و ماليات مىگيرند.پ توضيح: طبرسى در تفسير خود ميگويد وَ الَّذِينَ يُمَسِّكُونَ بِالْكِتابِ يعنى نگه ميدارند كتاب را و منظور از كتاب تورات است يعنى آن را تغيير نميدهند و كتمان نمىنمايند. بعضى از مفسرين گفتهاند كتاب در اين آيه قرآن است و چنگ زننده بآن امت محمّد صلى اللَّه عليه و آله و سلم و در باره آيه مَنْ يَسُومُهُمْ سُوءَ الْعَذابِ يعنى شدت عذاب و شكنجه را از قبيل قتل و گرفتن جزيه بايشان ميچشاند و تمام مفسرين ميگويند منظور امت محمّد صلى اللَّه عليه و آله و سلم است و همين از حضرت باقر عليه السّلام روايت شده.
