پ1- جابر از حضرت صادق عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: خداوند متعال شيعيان ما را از يك سرشتى كه در نزد خود نگهدارى مىكرد آفريد، آن اصل و طينت مخصوص آنها مىباشد و تا روز قيامت كسى در آن وارد نمىگردد و چيزى از آن كم نمىشود.پ 2- ابو بصير از حضرت باقر سلام اللَّه عليه روايت مىكند كه فرمود: ما و
شيعيان ما از يك اصل و ريشه آفريده شديم و سرشت ما يكى مىباشد.پ 3- در يكى از احاديث مرفوعه از حضرت صادق عليه السّلام روايت شده كه فرمود:
مؤمن خوش جنس و آرام و از سرشت ما اهل بيت است.پ 4- از حضرت صادق عليه السّلام روايت شده كه فرمود: خداوند هنگامى كه اراده مىكند مؤمن را از مؤمن و يا مؤمن را از كافر بيافريند فرشتهاى را مىفرستد تا قطرهاى از آب باران را بگيرد و روى برگى بياندازد، بعد يكى از پدر و مادر آن برگ را مىخورد و مؤمن از آن متولد مىگردد.پ 5- حضرت صادق عليه السّلام فرمود: نطفه مؤمن در صلب مشرك قرار مىگيرد و چيزى به آن آسيب نمىرساند تا آنگاه كه آن را در رحمى قرار دهد، هنگامى كه آن نطفه بصورت انسانى كامل در آمد شرى به او صدمه نمىرساند تا آنگاه كه قلم در باره او به جريان گذاشته شود.پ 6- محمد بن حمران گويد: از امام صادق سلام اللَّه عليه پرسيدم خداوند مؤمن را از چه طينتى آفريد فرمود: او را از پاكترين و شريفترين اصل خلق كرد گويد: بار ديگر پرسيدم مؤمن از كدام سرشت خلق شد، فرمود: از سرشت پيامبران آفريده شده و چيزى او را آلوده نمىكند.پ 7- حضرت سجاد عليه السّلام فرمود: خداوند متعال پيامبران را از طينت بلند و شريف كه در مقام قرب پروردگار بود آفريد جانها و بدنهاى آنها را از آن سرشت پاك خلق كرد، قلوب مؤمنان را هم از همان طينت خلق نمود ولى ابدان آنها را از طينتى كه از آن پائين بود آفريد.
كافران را از سرشتى كه اصل آن در جهنم بود خلق كرد و دلها و بدنهاى آنها را از همين سرشت به وجود آورد، سپس اين دو طينت را به هم مخلوط كرد، از همين جا است كه مؤمن از كافر متولد مىگردد و از كافر مؤمن پيدا مىشود، و از همين جا مؤمن گرفتار مصيبت مىگردد و كافر به حسنات مىرسد، دلهاى مؤمنان به اصلى كه از آن آفريده شدهاند تمايل پيدا مىكند و دلهاى كافران هم به اصل خود اظهار علاقه مىنمايد.
پ8- عبد الغفار جازى از حضرت صادق عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: خداوند متعال مؤمن را از طينت بهشتى آفريد و كافر را از طينت آتش خلق كرد و فرمود:
هر گاه خداوند بخواهد به بندهاى خيرى برساند روح و بدن او را پاك مىگرداند، او در اين هنگام همه نيكىها را مىشناسد و همه زشتيها را ترك مىكند.
راوى گويد: از آن حضرت شنيدم مىفرمود: طينتها بر سه گونه مىباشند، نخست طينت پيامبران كه مؤمن هم از همان طينت است جز اينكه پيامبران از اصل آن طينت مىباشند و آنها ريشه و اساس و فضيلت مخصوصى دارند، مؤمن فرع و از گلى چسبنده آفريده شده است.
خداوند متعال بين پيامبران و پيروان آنها جدائى نمىاندازد و فرمودند: طينت ناصبى و اصل خلقت او از گل سياه و بدبو مىباشد، و مستضعفان از خاك معمولى خلق شدهاند، مؤمن از ايمان خود عدول نمىكند و ناصبى هم دست از دشمنى و عناد باز نمىدارد و مشيت خداوند در باره آنها انجام مىگيرد.پ 9- ابو اسماعيل رازى از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: در بهشت درختى هست كه او را مزن مىگويند، هر گاه خداوند اراده مىكند مؤمنى را خلق كند از آن درخت قطرهاى مىچكد و آن قطره بر هر گياه و ميوهاى كه فرود آيد و مؤمن و يا كافر از آن بخورند خداوند از صلب آن خورنده مؤمنى را خلق مىكند.پ 10- عبد اللَّه بن كيسان از حضرت صادق عليه السّلام پرسيد قربانت گردم من غلام تو عبد اللَّه بن كيسان هستم، فرمود: نسب تو را مىشناسم ولى خودت را نمىشناسم، گويد: عرض كردم من در منطقه جبل متولد شدهام و در سرزمين فارس بزرگ شدهام و به امور تجارتى اشتغال دارم.
گاهى با گروهى از مردم برخورد مىكنم و آنها را داراى حسن خلق و صورتهاى حق بجانب كه داراى امانت و صداقت مىباشند مشاهده مىنمايم، بعد از آن در باطن آنها به مطالعه مىپردازم معلوم مىگردد كه با شما دشمن هستند، و كينه و عداوت شما را در دل دارند.
از آن طرف به گروهى برمىخوريم كه بد اخلاق و خائن و فاسق هستند و بعد
از تحقيق معلوم مىگردد كه از دوستان و علاقهمندان شما مىباشند،پ بفرمائيد چرا اينها اين چنين هستند، امام عليه السّلام فرمود: اى پسر كيسان خداوند متعال مقدارى گل از بهشت و مقدارى هم از جهنم برداشت و آنها را به هم مخلوط كرد.
پس از اينكه آنها را به هم مخلوط كرد بار ديگر آنها را از هم جدا ساخت، اكنون از هر كس امانت و حسن خلق مشاهده كرديد اصل آن از طينت بهشتى است كه به اصل خود برمىگردند، و از هر كس خيانت و فساد و بد خلقى ديديد اصل آن از طينت جهنمى است كه آنها هم به ريشه خود بر مىگردند.پ 11- ابراهيم از حضرت صادق عليه السّلام روايت كرده كه فرمود: هنگامى كه خداوند متعال خواست آدم را بيافريند جبرئيل را در نخستين ساعات روز جمعه فرستاد، او دست راست خود را بطرف آسمانها برد و مشتى خاك از همه آسمانهاى هفتگانه برداشت و بعد دست چپ خود را بطرف زمين برد و مشتى خاك از زمينها بر گرفت.
بعد از اين خداوند به جبرئيل امر كرد مشت راست و چپ خود را نگه دارد در اين هنگام خاكها را از هم جدا كرد و مقدارى از خاكهاى آسمان و مقدارى از خاكهاى زمين را پراكنده ساخت، و به آن خاكى كه در دست راستش بود گفت از تو پيامبران و صديقان و مؤمنان و اوصياء و سعدا را خلق مىكنم و همان گونه كه خدا فرمود انجام شد.
و به آن قسمت از خاك كه در مشت چپش بود گفت از تو جباران و مشركان و كافران و گمراهان و طاغوتها و اشقيا را خلق خواهم كرد و همان گونه كه خداوند اراده كرد انجام گرفت، بعد از آن هر دو به هم در آميختند و اين است معنى آيه شريفه إِنَّ اللَّهَ فالِقُ الْحَبِّ وَ النَّوى.
مقصود از حب طينت مؤمن است كه خداوند محبت خود را در آن افكنده است و معنى نوى هم كافران هستند كه از هر خيرى دور مىباشند، خداوند مىفرمايد: يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَ يُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ* مقصود از حى در اينجا مؤمنى است كه از طينت كافرى بيرون مىگردد.
پمقصود از ميتى كه از زنده بيرون مىگردد كافرى است كه از طينت مؤمنى بيرون مىشود، پس معنى حى در اين آيه شريفه مؤمن و معنى ميت كافر مىباشد. و اين است معنى آيه شريفه أَ وَ مَنْ كانَ مَيْتاً فَأَحْيَيْناهُ، مقصود از مرگ در اينجا اختلاط طينت مؤمن با كافر است.پ 12- حضرت امام حسن عسكرى از پدرانش از امام جعفر صادق عليهم السّلام روايت مىكند كه فرمود: مؤمن هر گاه بميرد او در حقيقت نمرده است بلكه اين كافر است كه در حقيقت مىميرد خداوند مىفرمايد: يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَ يُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ*، يعنى مؤمن از كافر و كافر از مؤمن بيرون مىگردند.پ 13- صالح بن سهل گويد به حضرت صادق عليه السّلام عرض كردم خداوند مؤمن را از كدام طينت آفريد فرمود: از طينت پيامبران كه هرگز آلودگى پيدا نمىكنند.پ 14- زراره گويد: حضرت باقر عليه السّلام فرمود: اگر مردم مىدانستند كه ابتداى آفرينش چگونه بود هيچ وقت با هم اختلاف نمىكردند، خداوند متعال قبل از اينكه مخلوقات را بيافريند نخست آب گوارا و شيرين را آفريد و فرمود: اهل بهشت و آنهائى را كه از من اطاعت كنند از تو خلق مىكنم.
و بعد متوجه آب تلخ شد و فرمود: اهل دوزخ و كسانى كه از من اطاعت نكنند از تو خلق خواهم كرد و بعد آن دو آب را به هم مخلوط كرد و از همين جا مىباشد كه از مؤمن كافر و از كافر مؤمن متولد مىگردد، بعد از اين مقدارى خاك از روى زمين برداشت و آن را نرم كرد و بصورت ذره در آورد و به حركت در آورد.
به آنها كه در طرف راست بودند خطاب شد بطرف بهشت برويد و به آنها كه در طرف چپ قرار داشتند گفت بطرف دوزخ برويد، بعد از اين امر كرد آتشى افروختند به آنها كه در طرف چپ بودند دستور داد در آن آتش وارد شويد آنها ترسيدند و بطرف آتش سوزان نرفتند، و بعد به آنهائى كه طرف راست بودند فرمان داد داخل شويد آنها اطاعت كردند.
در اين هنگام به آتش فرمان داد و گفت: اى آتش سرد باش و به اين جماعت آزار و اذيت نرسان، او هم اطاعت كرد و در دم خنك شد و به آن مردم صدمهاى
نرسانيدپ در اين هنگام كسانى كه در طرف چپ بودند گفتند خداوندا از ما در گذر، خداوند از آنها در گذشت و گفت: بار ديگر در آن داخل شويد، آنها نزديك شدند ولى باز ترسيدند و داخل نشدند.
از اينجا اطاعت از دستورات خداوند و فرمانبردارى از فرامين او و يا معصيت و نافرمانى آغاز شد، نه مطيعان توانائى دارند در صف معصيتكاران قرار گيرند و نه معصيتكاران مىتوانند خود را با مطيعان در يك صف قرار دهند صفها از هم روشن و مشخص هستند.پ 15- محمد حلبى گويد: حضرت صادق عليه السّلام فرمود: هنگامى كه خداوند خواست آدم را خلق كند آب را بطرف خاك فرستاد و بعد مقدارى از گل را برداشت و آن را نرم كرد و به اطراف پراكنده ساخت و آن اجزاء بصورت ذره در اطراف به حركت در آمدند، و بعد آتشى افروخت. (تا آخر حديثى كه قبلا ترجمه شد) در پايان حديث فرمود: اهل بيت عليهم السّلام اعتقاد دارند كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و اله نخستين كسى هست كه در آن آتش داخل شد و آيه شريفه قُلْ إِنْ كانَ لِلرَّحْمنِ وَلَدٌ فَأَنَا أَوَّلُ الْعابِدِينَ ناظر به همين معنى مىباشد.پ 16- عبد اللَّه بن محمد گويد: حضرت باقر عليه السّلام فرمود: خداوند متعال هنگامى كه خواست مخلوقات را بيافريند، كسانى را كه دوست داشت از آنچه در نزدش محبوب بود آفريد، و از اين جهت آنها را از طينت بهشت خلق كرد، و كسانى را كه مورد بغضش بودند از آنچه دوست نداشت آفريد.
از اين رو آنان را از سرشت دوزخ و طينت جهنم خلق كرد و بعد آنان را در عالم ظل قرار داد راوى گويد ظلال چيست فرمود: آيا سايهات را در آفتاب مشاهده مىكنى و خيال مىكنى آن چيزى هست در حالى كه آن چيزى نيست (مقصود از ظل شايد عالم ذر و يا عالم ارواح باشد).پ 17- ابو بصير گويد: از حضرت صادق عليه السّلام پرسيدم آنها چگونه پاسخ دادند در حالى كه ذره بودند، فرمود خداوند در هنگام پيمان گرفتن به آنها عقل و هوش
عطا كرد و آنها هم جواب دادند.پ 18- اصبغ بن نباته گويد: ابن كواء خدمت على عليه السّلام آمد و گفت: يا امير المؤمنين به من خبر دهيد كه خداوند تبارك و تعالى قبل از موسى عليه السّلام با يكى از فرزندان آدم سخن گفته است، على عليه السّلام فرمود: خداوند با همه مخلوقات خود از نيكوكار و بدكار تكلم كرده و آنها هم پاسخ خداوند را دادهاند.
اين سخن بر ابن كواء گران آمد و موضوع را درك نكرد و سؤال كرد مطلب را بيان فرمائيد على عليه السّلام فرمود: مگر كتاب خداوند را تلاوت نكردهاى در آنجا كه به پيامبر خود مىگويد: وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلى أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ قالُوا بَلى خداوند كلام خود را به آنها رسانيد و آنان هم پاسخ دادند، همان طور كه آيه را شنيديد.
اى فرزند كواء آنها گفتند: آرى خداوند هم فرمود: جز من خدائى نيست و من رحمان هستم آنها به خدائى او اقرار كردند، در اينجا خداوند پيامبران او اوصياء آنها را هم معرفى كرد و مردم هم به اطاعت از آنها اقرار نمودند، در اين هنگام فرشتگان گفتند اى بنى آدم ما در روز قيامت به اين اقرار و اطاعت شما گواهى خواهيم داد. 19- ابو بصير گويد: به حضرت صادق عليه السّلام عرض كردم در آن هنگام كه خداوند از آنها گواهى گرفت آيا من خداوند شما نيستم، و آنان هم پاسخ دادند چرا شما خداى ما هستيد و پارهاى از آنها مخفى داشتند بر خلاف آنچه آشكار كرده بودند، چگونه آنها پاسخ دادند امام فرمود: خداوند وسيله پاسخ دادن را براى آنها فراهم كرد.پ 20- ابو بصير گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم آيا آنها به زبان خود در پاسخ الست بربكم بلى گفتند فرمود: آرى و به دلهاى خود هم اين پاسخ را دادند، گفتم در آن روز با چه زبان و قلبى پاسخ خداوند را دادند، امام فرمود: پروردگار در آنها وسيله گفتن را پديد آورد.پ 21- شخصى از حضرت باقر عليه السّلام از معنى آيه شريفه وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ
مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلى أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ قالُوا بَلى، سؤال كرد،پ امام باقر فرمود: پدرم روايت كرد كه خداوند مشتى خاك از همان خاكى كه آدم عليه السّلام را خلق كرده بود برداشت و مقدارى آب شيرين و گوارا بر آن ريخت.
بعد از آن چهل روز آن گل را به حال خود واگذاشت و بعد آن تلخ بر روى آن ريخت و چهل روز ديگر هم آن را رها كرد، هنگامى كه آن گل به هم آميخت آن را نرم كرد و مانند ذر در طرف راست و چپ پراكنده شدند، و بعد امر كرد همه داخل آتش كردند، آنها كه در طرف دست راست بودند وارد آن شدند و آتش بر آنها سرد گرديد ولى آنها كه در طرف چپ بودند امتناع كردند.پ 22- حمران گويد: حضرت باقر سلام اللَّه عليه فرمود: خداوند تبارك و تعالى هنگامى كه مخلوقات را خلق كرد آب شيرين و گوارا و آب تلخى هم آفريد و آنها را به هم ممزوج كرد، و بعد مقدارى خاك از روى زمين برداشت و آن را نرم نمود، سپس به آن قسمت كه در طرف راست حركت مىكردند فرمود شما بطرف بهشت برويد.
بعد از اين متوجه طرف چپ شد و گفت شما هم بطرف دوزخ برويد، بعد فرمود: آيا من خداى شما نيستم گفتند: آرى گواهى مىدهيم، ما از اين جهت از شما گواهى گرفتيم كه شما روز قيامت نگوئيد ما از اين موضوع غافل بوديم، سپس از آنها در باره پيامبران پيمان گرفت و فرمود: آيا من خداى شما نيستم و محمد پيامبر من نيست و على امير مؤمنان نمىباشد گفتند چرا گواهى مىدهيم.
در اينجا نبوت براى آنها ثابت شد و براى پيامبران اولو العزم از آنها پيمان گرفته شد و آنها اقرار كردند كه خداوند پروردگار ما هست و محمد رسول او و على امير مؤمنان و اوصياء بعد از او واليان امور مىباشند.
آنها خازنان علم خدا هستند و من بوسيله مهدى از دين خود يارى مىكنم و دولت خود را بدست او آشكار مىگردانم و از دشمنانم بوسيله او انتقام مىگيرم، و از روى ميل و اكراه عبادت مىشوم، آنها به همه اين مطالب اقرار كردند و شهادت دادند.
پ23- حبيب سجستانى گويد: از حضرت باقر عليه السّلام شنيدم فرمود خداوند فرزندان آدم را از پشت او بيرون آورد تا از آنها براى خود پيمان ربوبيت و براى پيامبران پيمان نبوت بگيرد، و نخستين ميثاقى كه از آنها گرفته شد ميثاق نبوت حضرت محمد بن عبد اللَّه صلّى اللَّه عليه و اله بود.
بعد از اين خداوند متوجه آدم شد و فرمود: بنگر چه مشاهده مىكنى، در اين هنگام آدم متوجه شد و همه جا را از ذريهاش پر مشاهده كرد و گفت بار خدايا ذريهام چه اندازه زياد هستند و آنها را براى چه آفريدهاى، و چرا از آنان عهد و پيمان مىگيرى.
خداوند فرمود: براى اينكه مرا پرستش كنند و مشرك نگردند و به پيامبران من ايمان بياورند و از آنها متابعت كنند، آدم گفت بار خدايا چرا بعضى از ذريه بزرگتر از بعضى ديگر مىباشند و گروهى از آنها نور و روشنائى بيشترى دارند و پارهاى اصلا نور ندارند.
خداوند متعال فرمود: من آنها را اين چنين آفريدهام تا در زندگى آنان را مورد آزمايش قرار دهم، آدم گفت: بار خدايا اجازه مىدهى سخن بگويم، پروردگار فرمود: سخن بگو روح تو از روح من مىباشد ولى طبيعت تو بر خلاف هستى من است و از ماديات خلق شده است.
آدم گفت: اگر آنها را بر يك روش و طبيعت و اندازه و رنگ آفريده بودى و به زندگى و روزى يكسان مىدادى آنها به همديگر ظلم نمىكردند و بين آنها حسد و كينهتوزى و بغض و عناد و اختلافى پديد نمىآمد، و همه در صلح و صفا و آرامش و سكون زندگى مىكردند.
خداوند فرمود: اى آدم تو با روح من سخن گفتى ولى به علت ضعفى كه در طبيعت تو هست بدون اينكه از عواقب امور آگاه باشى سخن گفتى، من آفريننده دانائى هستم و با علم و اطلاع آنها را مختلف آفريدم و فرمان و مشيت من در ميان آنها جارى و نافذ است.
آدميان با تدبير و سرنوشتى كه براى آنان معيّن كردهام زندگى مىكنند و در
خلقت من تغيير و تبديلى نيست،پ من جن و انس را براى عبادت و معرفت خود خلق كردم و بهشت را براى كسى كه مرا عبادت كند و از من اطاعت و از پيامبران من پيروى نمايد آفريدهام.
دوزخ را براى كسانى كه كافر شوند و معصيت مرا نمايند و از پيامبران من متابعت نكنند خلق كردم، و باكى هم از عذاب آنها ندارم، من تو را و ذريهات را براى اينكه نيازمند به آنها هستم نيافريدهام.
من تو را و فرزندانت را خلق كردم تا آنها را بيازمايم و معلوم گردد كدام يك از شما در زندگى بهتر كار مىكنيد و براى همين جهت نيز دنيا و آخرت را آفريدم و مرگ و زندگى را خلق نمودم و طاعت و معصيت را پديد آوردم و بهشت و دوزخ را ايجاد نمودم همان گونه اراده نمودم و براى آنها تقدير و سرنوشت قرار دادم، و با علمى كه از حالات آنها داشتم صورتها و بدنها و رنگهاى آنان را مختلف خلق كردم و مدّت زندگى و روزى آنها را در دنيا متفاوت كردم، گروهى از آنها اطاعت مىكنند و جماعتى معصيت مىنمايند.
دستهاى از آنها بدبخت و جمعى خوشبخت مىباشند، بعضى بينا و گروهى كور هستند، عدّهاى كوتاه و دستهاى بلند قامت مىباشند، پارهاى از مردم زيبا و دستهاى زشت آفريده شدهاند، گروهى دانشمند و گروهى جاهل هستند، بعضى مال دار و ثروتمند و بعضى ديگر فقير و تهيدست مىباشند.
گروهى از آنها فرمان بردار و جماعتى معصيت كار هستند، دستهاى سالم و تندرست و دستهاى بيمار و ناتوان مىباشند.
آن كس كه بيمار و ناتوان است به سالم نگاه مىكند و از من درخواست مىكند تا او را عافيت دهم و او در برابر مصيبت صبر مىكند و من هم به او پاداش مىدهم، آن كس كه تندرست مىباشد و به بيمار نگاه مىكند مرا سپاس مىگويد كه بدنش سالم و تندرست مىباشد.
مال دار به فقير نگاه مىكند و مرا شكر مىكند، فقير به غنى مىنگرد، مرا
مىخواند و از من مال مىخواهدپ مؤمن به كافر نگاه مىنمايد و از اينكه هدايت شده است مرا سپاس مىگويد، من براى اين آنان را مختلف كردم تا در گرفتاريها و مشكلات آنان را بيازمايم، و افراد گرفتار و يا آنها كه در آسايش و رفاه هستند از هم تميز داده شوند.
من خداوند قادر و حكمران هستم، من آنچه را مقدّر كردهام انجام مىدهم، و هر گاه اراده كردم تغييراتى در سرنوشت افراد مىدهم، و تقديم و تاخير در كارها را بدهم، من هر چه اراده كنم به مرحله عمل در مىآورم، و از آنچه انجام مىدهم مورد پرسش قرار نمىگيرم و اين بندگان هستند كه از كارهاى خود مورد باز خواست قرار مىگيرند.پ 24- عبد اللَّه بن سنان گويد: خدمت حضرت صادق عليه السّلام عرض كردم: گاهى بعضى از ياران خود را ملاقات مىكنيم كه در چهره آنها خشم و غضب ديده مىشود، و من از اين جهت بسيار غمگين مىشوم، و گاهى بعضى از مخالفان را ملاقات مىكنم كه با چهرهاى باز و شاداب با ما برخورد مىكنند.
امام عليه السّلام فرمود: اينجا حسن السمت نگوئيد بلكه حسن السيماء بگوئيد زيرا خداوند مىفرمايد: سِيماهُمْ فِي وُجُوهِهِمْ، عبد اللَّه بن سنان گفت: من آن مخالف را خوش سيما و خوش برخورد و با وقار مشاهده مىكنم، و از اين حسن خلق مخالفان خود غمگين مىكردم.
فرمود: از بد خلقى ياران خود و خوش خلقى مخالفان اندوهى به خود راه ندهيد، هنگامى كه خداوند اراده فرمود آدم را بيافريند دو طينت بيافريد و بعد آنها را دو قسمت كرد، و به آن قسمت كه در طرف راست بود امر كرد آنها بصورت مخلوق درآمدند، و آنها مانند ذر به وجود آمدند و با شتاب حركت كردند.
بعد از اين متوجه طرف چپ شد و به آن امر كرد تا بصورت مخلوق درآيند، آن قسمت مانند ذر موجوديت يافتند ولى به كندى حركت مىكردند، بعد از اين آتشى افروخت به آنها كه در طرف راست بودند فرمود: داخل آتش شويد، نخستين كسى كه وارد شد حضرت محمد صلّى اللَّه عليه و اله بود.
پبعد از آن پيامبران اولو العزم و اوصياء و پيروان آنها وارد آتش شدند، سپس متوجه طرف چپ شد و فرمود: وارد آتش گرديد آنها گفتند بار خدايا مگر ما را خلق كردى تا بسوزانى آنان نافرمانى كردند و داخل آتش نشدند، خداوند به كسانى كه وارد آتش شده بودند امر كرد بيرون شوند در حالى كه هيچ آسيبى نديده بودند.
هنگامى كه گروه دست چپ مشاهده كردند آنها سالم از آتش برآمدند گفتند بار خدايا از ما در گذر و بار ديگر اجازه بده ما وارد آتش شويم، خداوند فرمود: از معصيت شما درگذشتيم اينكه وارد آتش بشويد، آنها چون به نزديك آتش رسيدند از سرخى و حرارت آن خود را كنار كشيدند و برگشتند.
گفتند: بار خدايا ما توانائى ورود در آتش و سوختن را نداريم، آنها بار ديگر نافرمانى كردند، و بار سوم هم بطرف آتش رفتند ولى باز مراجعت كردند، ولى گروه دست راست سه بار به درون آتش رفتند و برگشتند، در اين هنگام پروردگار آنها را بصورت گل درآورد و آدم را از آن آفريد.
اكنون هر كس سرشتش از آن گروه باشد به اين گروه ارتباط ندارد، و اگر در ميان ياران مؤمن خود افرادى بد خلق و تند مزاج مشاهده مىكنى آنها از سرشت آن گروهى هستند كه نخست معصيت كردند، و اگر در ميان مخالفان حسن خلق مىبينى در نطفه آنها از سرشت گروهى هست كه خداوند را اطاعت كردند.پ 25- مفضل بن عمر گويد: حضرت صادق عليه السّلام فرمود: خداوند مؤمن را از نور بزرگ خود آفريد، اينك هر كس او را مورد طعن قرار دهد خداوند را مورد طعن قرار داده، و او از ولايت خدا بيرون شده و در دام شيطان گرفتار شده است.پ 26- بثر بن ابى عتبة از حضرت باقر و صادق عليهما السّلام روايت مىكند كه فرمودند:
خداوند طينت محمد صلّى اللَّه عليه و اله را از جوهرى كه در زير عرش بود آفريد، و از بقيه طينت آن امير المؤمنين عليه السّلام را خلق كرد، و از بقيه آن ما را آفريد.
از طينت ما مقدارى باقى ماند و از آن شيعيان و پيروان ما را خلق فرمود: و از اين جهت دل آنها متوجه ما مىباشد، و دلهاى ما هم بطرف آنها تمايل دارد،
همان گونه كه پدر به فرزندش توجه دارد، ما براى آنها بهتريم تا آنها براى ما، رسول خدا براى ما بهتر است و ما هم براى او بهتر مىباشيم.پ 27- ابو الحجاج گويد: حضرت باقر عليه السّلام فرمودند: اى ابو الحجاج خداوند محمد و آل محمد را از طينت بلندى خلق كرد و دلهاى پيروان آنها را هم از طينت بلند آفريد، پس دلهاى شيعيان ما از ابدان آل محمد عليهم السّلام مىباشند.
خداوند متعال بدنهاى دشمنان آل محمد را از طينت پست و جهنم خلق كرد و دلهاى آنها خبيثتر از ابدان آنان مىباشد، و شيعيان و اتباع آنها را هم از طينت پائين از اول خلق كرد ولى دل آنها از بدنهاى آن گروه آفريده شده، و هر دلى به بدنش تمايل دارد.پ 28- جابر از حضرت باقر عليه السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و اله به على عليه السّلام فرمودند مىخواهى تو را به چيزى مژده دهم گفت: آرى يا رسول اللَّه، فرمود: من و شما از يك طينت خلق شديم، و از زيادى طينت ما شيعيان خلق شدند، روز قيامت همه بنام مادر مورد خطاب قرار مىگيرند جز شيعيان تو كه بنام پدران خوانده مىشوند زيرا مولد آنها پاك است.پ 29- ابو هريره گويد: از رسول خدا صلّى اللَّه عليه و اله شنيدم كه به على عليه السّلام فرمود: اى على تو را بشارتى بدهم گفت: آرى پدر و مادرم فدايت باد فرمود: من و تو و فاطمه و حسن و حسين از يك طينت خلقشدهايم.
از آن طينت مقدارى زياد آمد و خداوند از آن شيعيان و دوستان ما را آفريد، هنگامى كه روز قيامت بر پا شود مردم را بنام مادران دعوت مىكنند، جز ما و شيعيان و دوستان ما كه بنام خود و پدران فرا مىخوانند.پ 30- جابر از حضرت باقر و او از پدرانش روايت مىكند كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و اله به على عليه السّلام فرمودند خداوند در روز نخستين خلقت به تو احتجاج كردند، و در آن هنگام همه بصورت اشباح بودند.
خداوند فرمود: آيا من خداى شما نيستم گفتند آرى شما خداى ما هستيد فرمود مگر محمد رسول من نيست گفتند آرى رسول است، و بعد فرمود: مگر
على امير مؤمنان نيست در اين جا همه تكبر و خودخواهى كردند و ولايت تو را نپذيرفتند مگر گروه اندكى كه آنها هم بسيار كم هستند و آنها ياران دست راست مىباشند.پ 31- ابو حمزه ثمالى گويد: از حضرت باقر عليه السّلام شنيدم مىفرمود: خداوند متعال ما را از طينت و سرشتى كه بالاتر از همه بود آفريد و دلهاى شيعيان ما را هم از همان اصل خلق كرد ولى بدنهاى آنان را از طينتى كه پائينتر از آن بود خلق فرمود.
دلهاى شيعيان ما بطرف ما تمايل دارد زيرا آنها از اصلى خلق شدهاند كه ما از آن اصل مىباشيم و بعد اين آيه شريفه را تلاوت كردند: كَلَّا إِنَّ كِتابَ الْأَبْرارِ لَفِي عِلِّيِّينَ وَ ما أَدْراكَ ما عِلِّيُّونَ كِتابٌ مَرْقُومٌ يَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ.
دشمنان ما را از طينت سجين خلق كرد و دلهاى شيعيان آنها را هم از همان طينت آفريد و ابدان آنها را از اصلى پائينتر خلق فرمود، و لذا دلهاى آنها بطرف آنان تمايل دارد چون از آن خلق شدهاند و بعد اين آيه شريفه را قرائت كردند: كَلَّا إِنَّ كِتابَ الفُجَّارِ لَفِي سِجِّينٍ وَ ما أَدْراكَ ما سِجِّينٌ كِتابٌ مَرْقُومٌ وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ.پ 32- ابو بصير گويد: حضرت باقر عليه السّلام فرمود: ما و شيعيان ما از طينت بلندى خلقشدهايم و خداوند دشمنان ما را از يك گل پخته شده كه در جهنم آلوده شده بود خلق كرد.
